Liever Holland dan heimwee ~ Hans Keilson

Vlak voor het einde van Hans Keilson’s lange leven [1909 — 2011] werd hij nog even een mediahype. The New York Times had hem een genie genoemd, om zijn hier al decennia vergeten romans Der Tod des Widersachers en Komödie in Moll. En pas als het buitenland het zegt, kan iets goed zijn. Dus verscheen Keilson zelfs nog als honderdjarig curiosum in het doorgaans zo nietserige TV-programma De Wereld Draait Door.

De bloemlezing Liever Holland dan heimwee zie ik, na lezing, als een verlengde van die mediahype.

Weliswaar nam de samensteller slechts een selectie op uit de essays en herinneringen die Keilson bij leven opschreef. Dan nog is de overlap tussen de teksten te groot. Het meeste opgenomen materiaal dateert uit de laatste decennia van Keilson’s leven, en bestaat dan vaak uit een lezing, of een herdenking; gelegenheden waarbij dezelfde anekdotes steeds weer langs komen.

Had de samensteller van het boek die gebeurtenissen trouwens ook al verwerkt in diens inleiding.

Dus las ik een paar keer te vaak dat zijn eerste vrouw, die grafoloog was, in het handschrift van Hitler zag dat deze man de wereld in brand wilde steken.

Interessant is Liever Holland dan heimwee om twee dingen, desalniettemin. Waarvan het eerste aspect vaker op boeklog langskomt. Het blijft fascinerend om Nederland te zien door de ogen van een nieuwe inwoner — zelfs als deze in de jaren dertig naar hier vlucht om de Nazi’s.

Typisch Hollands is bijvoorbeeld het gesprek dat Keilson voor de oorlog voerde met een Nederlandse autoriteit, om zijn Duitse artsenopleiding hier erkend te krijgen. Deze man legde beminnelijk uit dat de medische wetenschap hier van zulk een onmetelijk hoog niveau was dat Hans Keilson hoogstens de propedeuse van de studie medicijnen geschonken kon worden. De standaardreflex.

Keilson vroeg daarop hoeveel tijd de studie hem vervolgens nog kosten zou.

Vier, vijf jaar, was het antwoord.

O, dan is het toch allang oorlog, zei Keilson om aan te geven dat hij zo veel tijd niet had. Daarmee de Nederlander wel plots confronterend met een werkelijkheid die deze liever niet onder ogen zag.

Ook het derde gedeelte van deze bloemlezing is interessant. Hans Keilson bekommerde zich in de oorlog al om de geestelijke zorg van ondergedoken kinderen, en hielp nadertijd oorlogsslachtoffers om hun leven weer te normaliseren. Daar schrijft hij in dit boek met afstand over.

Heel lang heeft Keilson als psychoanalyticus gewerkt.

Betrapte ik mijzelf er toch wel op graag meer te hebben gelezen over wat Keilson zag in Freud; omdat deze al sinds zijn middelbare schooltijd een grote invloed had. Sigmund Freud is voor mij allereerst de Weense kwakzalver, die Karel van het Reve erin zag. Maar, zoals voor alle dwaalleren geldt in de zorg, als ze ondanks alle bezwaren positief uitwerken op patiënten, hoeft daar niet per se iets op tegen te zijn.

Hans Keilson, Liever Holland dan heimwee
Gedachten en herinneringen
264 pagina’s
Van Gennep, 2012
ingeleid en vertaald uit het Duits door Piet de Moor

[x]opgenomen in het dossier: vreemde ogen, WO II