Melancholieke revolutie ~ Lieve Joris
Vijfentwintig jaar geleden alweer is het dat het Communisme implodeerde als heilsleer, en de landen in het Oostblok zich konden bevrijden van de Sovjetrussische overheersing. En ooit leek dat een lange periode. Vijfentwintig jaar.
Lieve Joris was ooggetuige indertijd van de omwenteling in Hongarije. Haar boek daarover, De melancholieke revolutie, verscheen bovendien al in 1990. Het jaar daarop. Als éen van de eerste uitgaven die terugblikten op wat er nu eigenlijk gebeurd was.
Ik herlas dit boek om twee redenen. Waarvan de eerste was om mijn geheugen op te frissen. Van de ontwikkelingen indertijd in andere landen, als Oost-Duitsland, Tsjecho-Slowakije, en vanzelfsprekend Roemenië, stond me nog wel een en ander bij. Was Hongarije me toen gewoon ontgaan?
En dan speelde er nog de huidige situatie daar. Nu Hongarije al even lid is van de Europese Unie, meestrijdt in de NATO daarbij, en het land tegelijk een heel eind richting dictatuur afgleed; onder meer omdat er al even geen vrije media meer bestaan.
Zoals mijn geschiedenisstudie me leerde: in tijden van revolutie bestaat het verleden altijd even naast de toekomst. Het kon goed zijn dat Lieve Joris toen al zag waarom de Hongaren uiteindelijk niets zouden kunnen met die democratie, waar ze in 1989 en 1990 nog zo gretig naar leken te verlangen.
De melancholieke revolutie beslaat vier seizoenen. Het boek begint als het oude regime er nog zit, maar er toch al zoveel dooi is dat Imre Nagy — de held van de Hongaarse Revolutie van 1956 — publiekelijk herbegraven wordt. Het boek eindigt na de eerste parlementsverkiezingen in 1990, waarin het volk onverwacht behoudend blijkt te hebben gestemd, en de macht gunt aan de Christen-democraten/Conservatieven.
Wat dit boek nog zo opvallend goed maakt, is dat Lieve Joris telkens heel makkelijk mensen te spreken kreeg. Al weegt daarbij wel mee dat ze vooral met intellectuele Hongaren praatte. Die uiteindelijk slecht een onbetekenende minderheid in de bevolking bleken te zijn.
Want Hongarije is allereerst het platteland, waarbij er ook nog een enorm verschil bestaat tussen de capaciteiten van de bevolking daar, en die in de grote stad. Want de Hongaarse intellectuelen zijn wereldburgers. Die bovendien alle intelligentie in Hongarije aanwezig in zich lijken te hebben verzameld. Een middenklasse ontbreekt in het land.
Tegelijk kwam met de omwenteling voor de intellectuelen grote verwarring. Want hoe zwaar het Communistische juk dan gewogen mocht hebben, alle bestaande restricties brachten ook zekerheid. Terwijl vrijheid zo gevaarlijk kan lijken voor wie geen enkele vrijheid gewend is.
En dat Lieve Joris deze mensen bij al hun blijheid ook in al hun onzekerheid kon laten zien, geeft De melancholieke revolutie een prettig menselijke maat. Waardoor haar reportages zo veel meer boden dan een historisch traktaat over dezelfde gebeurtenissen dat had gekund.
RSS feeds
Erik Scheffers op 7 oktober 2014 @ 12:04:32
Hoi IJsbrand, ik heb alle boeken van Lieve Joris gelezen, evenals alle boeken van Carolijn Visser en vind deze 2 schrijfsters, twee van de beste schrijvers uit de Nederlandse letteren. Groetjes, Erik