Tikoes ~ Henk van Woerden

► door: A.IJ. van den Berg

Losse draadjes afhechten moest ik, nu boeklog aan zijn laatste kwartaal bezig is. Alleen zijn er losse eindjes te veel. Bovendien zal geen bezoeker daar verder weet van hebben.

En toch, lang geleden al noemde ik Tikoes van Henk van Woerden achteloos éen van de beste Nederlandse romans ooit. Zo’n statement zou dan voor altijd blijven staan, als ik geen poging deed het waarheidsgehalte daarvan nog eens te verifiëren.

Tikoes bleek vervolgens in elk geval behoorlijk geraffineerd in elkaar te steken.

De roman vertelt over een dubbele ontdekkingsreis, geen van beide van gevaren ontbloot. In het boek gaat Thys, die enige biografische kenmerken deelt met de auteur, voor het eerst in tijden terug naar Zuid-Afrika. Waarom een intelligent iemand als hij ooit dat land verliet, speelt verder geen rol in het verhaal. Lezers zullen dat wel zo ongeveer snappen. Schrijvers moeten ook niet alles willen uitleggen.

Metgezel op deze reis is Tikoes, dan pas tweeënhalve maand zijn vriendin. Tikoes is een mooie jonge Duitse, met Indisch bloed, die een nogal kleurrijk verleden heeft. Daarin speelden drugs een grote rol.

En Thys weet stukje bij beetje, in een proces dat maanden duurt, dat levensverhaal uit Tikoes los te krijgen. Want al te direct informeren is vanzelfsprekend onbeleefd. Bovendien geeft ze in het begin van het boek aan dat er gaten in haar geheugen zitten.

Is er ook zijn eigen geschiedenis nog. Want de broer van Thys bleef wel. Net als zoveel andere familie en vrienden meer, waar het paar dan in de loop van de roman op bezoek gaan.

Terloops wordt van veel van hen aangegeven hoe zich wel staande konden houden in het land.

Tikoes is zo goed, doordat Henk van Woerden enkele heel verschillende elementen inbracht in het boek, en deze dan toch volmaakt in balans houdt. De roman biedt een reisboek door de pracht van Zuid-Afrika, dat tegelijk lang zo onschuldig niet is als een normaal reisboek; want de hoofdpersoon was op de meeste plaatsen al eens eerder. En Zuid-Afrika blijft een vreemd land; of een verhaal nu voor of na de afschaffing van Apartheid speelt — de voornaamste tijdsaanduiding in het boek is overigens dat ‘Don’t Worry Be Happy’ die zomer op het zuidelijk halfrond de grote hit was overal; dus leert Wikipedia me dat het verhaal begin 1989 speelt; onder het oude regime.

De roman biedt daarnaast een intieme liefdesgeschiedenis — Thys is overduidelijk verliefd –al blijkt de schone Tikoes wel degelijk rare kantjes te hebben. Gehad.

Ondertussen gaat het boek zelden direct over deze beide hoofdverhalen.

Dus. Ja, deze roman is absoluut van zo’n kwaliteit dat die vele herlezingen kan overleven. Of daarmee dat etiket uit 2006 staande blijft dat dit boek éen van de beste Nederlandstalige romans ooit is? Zo’n waardeoordeel zegt natuurlijk niet zo veel. Want, wat had degene die met zo’n oordeel komt nu echt gelezen van al wat er ooit uitkwam?

‘Verfrissend on-Nederlands’ had ik ook kunnen schrijven over deze roman. Omdat ‘on-Nederlands’ in de cultuur bijna automatisch als compliment ervaren wordt. Er wordt bijvoorbeeld niet gezeurd in dit boek; waar dit wel zo makkelijk had gekund. En dat scheelt al zo veel.