Zeker weten? ~ Herman van Gunsteren

Onwetendheid herkennen we eerder bij anderen dan bij onszelf, zo schreef politiek filosoof Herman van Gunsteren.

Van daaruit is het slechts een kleine stap om tegen die anderen te gaan schreeuwen dat ze dom zijn, zo moet daar tegenwoordig bij volgens mij. Nu zo velen op de sociale media ineens wel de absolute wijsheid in pacht hebben; omdat anderen hetzelfde krijsen.

Maar Van Gunsteren hield het klein in zijn boek Zeker weten?. Dwars tegen de tijdgeest in. Deze uitgave legt onder meer uit dat het soms helemaal niet verkeerd is om de eigen onwetendheid op te zoeken. Of zelfs om eens te falen.

Kun je een volgende keer nog beter falen, zoals Beckett dan altijd weer gaat zeggen op een moment als dit.

Zeker weten? las voor mij wat merkwaardig.

Van Gunsteren verwijst bijvoorbeeld met grote regelmaat naar boeken van auteurs hier al eens gesignaleerd op boeklog. Bovendien is deze hele website een lopend publiek onderzoek van mij naar de betrouwbaarheid van andermans opinies en beslissingen. Mijn les 6 uit 10 jaar boeklog: Opinies, ik had ze ook gaat daar zelfs heel expliciet over.

Herlees ik bovendien met grote regelmaat boeken die me ooit heel goed leken, in de hoop vooral om daar dan nog eens van te kunnen genieten — en toch ook in het besef dat veel van mijn oordelen heel best tijdelijke beoordelingen kunnen zijn; gekleurd door het moment.

Hoe elegant en leesbaar verpakt ook, Van Gunsteren vertelde mij kortom nauwelijks nieuws in Zeker weten?. Hoogstens gebeurde dat in de meer persoonlijke verhalen. Als de schrijver uitlegt bijvoorbeeld hoe een ervaren berggids denkt, om de wandelaars die hij begeleidt voor gevaren te behoeden. Niet zijn eigen fysieke mogelijkheden wegen daarbij het zwaarst, maar de fitheid en ervarenheid van zijn gasten.

Duidelijkste voorbeelden over waar het toe leidt als mensen niet willen toegeven het ook weleens fout te hebben, geeft Van Gunsteren over de Nederlandse politiek:

De eis van consistentie, het niet toegeven van fouten, de pretentie nooit te liegen, de halfhartige geheimhouding van wat er achter de coulissen gebeurt en de fractiediscipline laten al met al weinig ruimte voor politici om hun onwetendheid en falen te erkennen. Is dat erg? Ja, want het maakt politici hardleers. In de beeldvorming zijn ze daarom weinig geloofwaardig. Ze proberen karakter te tonen, maar waaien met winden mee. Ze doen zich op tv en twitter voor als gewone mensen, maar verhullen het bijzondere van hun werk, namelijk het uitoefenen van het geweldsmonopolie teneinde vrede tussen burgers te bewaren. In plaats van de bijzondere aard van hun werk uit te dragen en te laten zien wat dit aan de samenleving bijdraagt, doen ze alsof het allemaal zo gewoon is. Waarom hebben we jullie dan eigenlijk nodig, vraagt de kijker zich af. [86]

Meen ik toch dat het verhaal over dit onderwerp inmiddels nog groter is dan Herman van Gunsteren doet voorkomen in zijn boek. Want kijk onder meer eens naar wat Richard Sennett opmerkte over de afgenomen waarde van bijvoorbeeld vakmanschap in de economie van het moment. Mensen worden tegenwoordig niet meer aangenomen op wat ze al bewezen hebben te kunnen, ze krijgen een baan om het potentieel dat ze mogelijk hebben om met alle komende veranderingen mee te buigen.

Opvallend genoeg is het ineens een economische eis geworden om in het verleden opgebouwde routines ook weer snel af te kunnen leggen.

Herman van Gunsteren, Zeker weten?
Omgaan met verassingen, falen, onwetendheid
119 pagina’s
Van Gennep, 2011

[x]opgenomen in het dossier: democratie?