Praktisch verstand ~ Theo Kars
Theo Kars heeft vijftig jaar terug nog eens aan Guus Luijters uitgelegd hoe je dat deed, een vrouw verleiden. Het ging er daarbij om de juiste dingen te zeggen en te doen.
Zo moest je tegen meisjes zeggen dat je een hekel aan voetbal had.
Dat vond zo’n meisje dan zo bijzonder dat ze jou ook bijzonder vond. […]
Luijters vertelde Kars toen maar niet dat meisjes toch zelden nee tegen hem zeiden als hij ze vroeg om zondag mee te gaan naar het voetballen.
En deze kleine anekdote, opgetekend in de dagelijkse krantenrubriek Klein geluk, vond ik in kort bestek de perfecte recensie bieden van Theo Kars’ handboek Praktisch verstand. Want weliswaar poneert deze schrijver daarin tientallen stellingen over hoe je in bepaalde situaties hoort te handelen. Als je Theo Kars niet bent, en ook al niet een even egocentrisch karakter hebt als hem, kan een andere manier van doen vaak een net zo goed resultaat opleveren, zo niet een beter.
Kars [1940 — 2015] schreef dit boek na zijn zestigste, deels puttend daarbij uit zijn eigen ervaring, en vooral tal van wijsheden debiterend uit zijn boekenkast; met daarin een beperkt tal eeuwig herlezen titels — grootste verrassing daarbij voor mij, het grote tal citaten uit The Summing Up van W. Somerset Maugham. Anders dan de meeste mensen was Theo Kars sinds zijn dertiende namelijk vrijwel geheel door boeken opgevoed, aldus de eerste woorden van deze uitgave.
Ik was zo vrij om dit ‘Klein handboek voor non-conformisten’ te lezen als een extra deel van Kars’ autobiografie — ook al omdat deel drie van zijn Memoires van een slecht mens nooit meer zal uitkomen, naar het schijnt. De worstelingen die Theo Kars in zijn leven te overwinnen had, komen er allemaal in terug. Voor de meeste lemma’s in dit boek geldt dat die de man nogal duidelijk tonen, in al zijn overtuigingen. Al geeft de schrijver wel vergoelijkend aan dat de aard van dit handboek vereiste dat hij éen en ander nogal stellig moest brengen.
Verre reizen maken? Tijdrovend, vermoeiend, en kostbaar.
Tegelijk staat eerder in het boek dat het maken van een reis nuttig kan zijn om overtollige ballast achter je te laten. En ballast, zoals het bewaren van spullen, voor later, daar heeft niemand iets aan, zo staat elders dan weer.
Theo Kars komt uit dit boek naar voren als een man die allereerst op zijn eigen geluk uit was, en niet bereid was daartoe al te grote compromissen te sluiten. Vrij wilde hij zijn. Onafhankelijk. Geen baas hebben, en ook geen baas zijn.
Trof het even dat hij schrijver werd.
Praktisch verstand bleek alleen geen boek te zijn om in door te lezen — terwijl ik dat toch heb gedaan. De stelligheid in toon leidt gauw tot oververzadiging. Veeleer is het een naslagwerk dat per lemma best de wijze raad kan geven waar een lezer dan toevallig om verlegen zit. Moest die lezer dan misschien wel een stuk jonger zijn dan ik inmiddels ben. Kars kon weleens te zeer die jongen van dertien in gedachten hebben gehad die hijzelf was toen hij in boeken om wijsheid ging zoeken.
Quasiwijsheden
‘Wie kennis vermeerdert, vermeerdert smart,’ zo luidt een vaak met instemming geciteerde spreuk van Salomo. In het bijbelboek Prediker, waaruit de spreuk afkomstig is, staat zelfs: ‘Want hoe groter de wijsheid, hoe groter de kwelling, en wie kennis vermeerdert, vermeerdert smart.’ Anders gezegd: hoe minder ontwikkeld, hoe gelukkiger. Dit is een typisch voorbeeld van een quasiwijsheid — een opmerking die wijsgerig klinkt, maar bij nadere beschouwing een domheid blijkt te zijn. Een nuchter denkend mens is immers juist blij met de kennis die hij verwerft, omdat deze hem in staat stelt zich beter aan de werkelijkheid aan te passen. Hij lijdt niet onder onaangename waarheden, maar doet er zich voordeel mee. Als hij ontdekt dat de meeste mensen laf, leugenachtig, en onbetrouwbaar zijn, dan legt hij zich erop toe uitzonderingen op die regel te vinden, en geniet vervolgens van die zeldzame exemplaren.Niet kennis is de oorzaak van verdriet, maar een verkeerde levenshouding. Kennis biedt je de mogelijkheid meer van het leven te genieten. Je moet daarom je ogen niet sluiten, maar ze zo wijd mogelijk openhouden.
RSS feeds
Erik Scheffers op 13 december 2017 @ 12:57:23
Hoi Arjen, ik vind dit een erg leuk boekje, evenals trouwens zijn 2 boeken met herinneringen die jij ook besproken heb. Het lemma op bladzijde 17 “Over de barbaarsheid van het christelijk geloof” bijvoorbeeld, vind ik heerlijk tegendraads. Maar Theo Kars is voor mij toch vooral de man die de 12-delige serie memoires “De geschiedenis van mijn leven”, van Giacomo Casanova heeft vertaald. Een van de mooiste series boeken die ik ooit heb gelezen! Groetjes, Erik