Dijk ~ H.M. van den Brink
Een man neemt zichzelf de maat in deze korte roman van Hans Maarten van den Brink. Of is het de hele Nederlandse samenleving, sinds begin jaren zestig?
Drie verhalen lopen er elegant vervlochten door elkaar in dit boek. Zo staat de schrijver uitgebreid stil bij het gênante moment dat ontstaan als een bedrijf na decennia trouwe dienst afscheid neemt van een werknemer. Dijk. Karl Dijk. Alleen komt deze niet opdagen bij deze gelegenheid. Zijn vertrek was ook niet helemaal vrijwillig. Waarop de vrouw die op dat moment de onderneming leidt toch de speech gaat voorlezen die voor dat afscheid was geschreven.
Die speech werd opgesteld door de naamloze verteller van deze roman. Een man die toevallig ooit op precies dezelfde dag in 1961 met het werk daar begonnen is als Karl Dijk. Samen deden ze de tweejarige opleiding die er nog bij hoorde. Samen deelden ze in de eerste tijd een kamertje, en gingen ze het land in voor controle.
Want dat bedrijf was niet altijd een bedrijf. Ooit was het IJkwezen gewoon een overheidsdienst. Tot de onvermijdelijke verzelfstandiging volgde, in 1989 volgens Van den Brink, en controlerende ambtenaren met een wettelijke taak, en de bevoegdheid om boetes op te leggen, ineens de op service gerichte medewerkers dienden te worden van een onderneming dat dienstbaar werd aan de eisen van klanten.
De spanning in deze roman zit dan in het gegeven dat de naamloze verteller zich altijd geplooid heeft naar alle veranderingen, anders dan zijn oudste collega Karl Dijk. Deze schreef zijn missives zelfs tot op het allerlaatst, ook in de tijden van e-mail, nog op een ouderwetse typmachine.
Maar wie had daarbij nu gelijk gehad?
Grootste aardigheid had ik aan het tijdsbeeld dat Van den Brink terloops schetste in het boek. Van hoe Nederland begin jaren zestig nog een land was van kruidenaars, en tal van losse handelaartjes meer, die allemaal weegschalen in gebruik hadden of balansen, die allemaal gekeurd moesten zijn en dit lang altijd niet waren. En van hoe zoiets schijnbaar willekeurigs als de opkomst van de supermarkt met alle voorverpakte voedsel, waar de gewichtsaanduiding al op de verpakking staat, dus ook een keuringsdienst trof. Vele keuringsambtenaren zullen daarmee overbodig zijn geworden.
Vervelend aan de roman Dijk was het te opgelegde verband van van alles met het SI-stelsel van Eenheden. De verteller komt nogal eens met historische informatie over maten en gewichten, die dan gauw eens rechtstreeks gekopieerd is uit een heel andere uitgave: Ken Alder’s The Measure of All Things. En niet alleen kende ik dat boek al. De symboliek lag me er door deze keuze veel te dik op. Waaruit mij dan iets te doorzichtig de wens spreekt dat dit boek toch vooral literatureluur moest worden.
Man die zijn hele werkzame leven betrouwbare eenheden had om de wereld mee te keuren, ontbeert ineens dat elementaire houvast als het erom gaat te oordelen of het wel klopte wat hij zoal heeft gedaan.
Zucht.
RSS feeds