Encyclopedie van nutteloze feiten ~ Hein Meijers & Simon Rozendaal
Nutteloze weetjes, daar schijn ik nogal een liefhebber van te zijn. Elk jaar weer kan de firma QI geen boek uitgeven of dat wordt gekocht, en in paar dagen uit gelezen.
En toch was er iets aan dit Nederlandse project, De encyclopedie van nutteloze feiten, dat maakte dat deze uitgave me steeds meer tegen ging staan tijdens het lezen. Hoewel het boek op zich inwisselbaar lijkt met al die recente QI-uitgaven met een nummer in de titel.
Voornaamste verschil lijkt er op het oog slechts uit te bestaan dat in deze Encyclopedie de weetjes alfabetisch per trefwoord langskomen. Waarmee de volgorde van de informatie volstrekt willekeurig is, terwijl in die Britse boeken het ene feit nu net nog weleens ontvankelijk maakt voor het volgende.
Maar mijn probleem in waardering kon wellicht voortkomen uit een tekort aan tijd, of geld, dan wel middelen bij de samenstellers. De encyclopedie van nutteloze feiten is voornamelijk van éen man, Hein Meijers, die zich ook heeft geweerd met die Wetenschapsquiz op televisie. Terwijl alle QI-materiaal door een hele redactie wordt samengesteld, die ook niets anders doet een heel jaar lang.
En zo’n redactie discussieert vast nog weleens over de kwaliteit van waargenomen informatie, zo lijkt me. Want een leuk weetje, waar je verder alleen niet zo veel mee kunt, wordt nu eenmaal dubbel nutteloos als het feit niet klopt.
Bij het lezen van De encyclopedie van nutteloze feiten riepen te veel weetjes twijfels op bij mij. Waarmee ook een vraag werd hoeveel nieuw of interessant materiaal er moet staan tegenover alle fouten om toch nog een aardig boek over te houden.
Van de weeromstuit ging ik bijvoorbeeld ook de weetjes wantrouwen die heel goed waar kunnen zijn.
Voorbeeld van een erg dubieus weetje, uit talloos veel meer:
Boleyn
- Anna Boleyn, een van de ongelukkige vrouwen van Henry VIII van Engeland, was overcompleet: ze had drie borsten.
- Ze had ook zes tenen aan een van haar voeten.
- Plus zes vingers aan een hand.
Dit lijkt me domweg het totaal onkritisch doorbrieven van zestiende-eeuwse propaganda, zonder aan te geven hoe onwaarschijnlijk dit gegeven zou zijn.
Het is trouwens ook al vreemd om wel de naam Anne te vernederlandsen naar Anna, en toch Henry te schrijven waar het altijd gebruik was om Hendrik VIII te schrijven, helaas. Bovendien klopt dit gegeven niet. Tijdgenoten maakten in elk geval geen melding van deze lichamelijke afwijkingen van de wel altijd geprezen schoonheid; terwijl er toch redenen te over waren om deze koning met zijn almacht aan te vallen om welke reden ook. Er speelde bovendien een geloofsstrijd.
Omdat Henry VIII van Anne af wilde — hij liet haar onthoofden — moest er een zaak tegen haar gefantaseerd worden. Dus zal dat van die lichamelijke afwijkingen kwaadsprekerij zijn geweest uit die tijd, om een schanddaad van een absoluut heerser goed te praten. Een vrouw doden, is nu eenmaal minder schandelijk als dat geen normaal mens was, want een heks of nog erger. Zij moest niet alleen uit de weg geruimd, ook haar reputatie diende vernietigd te worden.
Fijn staaltje misogynie van de samenstellers van deze Encyclopedie derhalve. Feiten kunnen neutraal zijn. Leugens zijn dat nooit.
Nog zo éen:
Kortjakje
- De oorspronkelijke was een hoer, Ragel Valderappus, die altijd korte rokjes, kort van jak, droeg.
Een jak is geen rok. Dat er een vrouw heeft geleefd in Amsterdam die Rachel Valderappus heette, leeft voort in een aantal volksliederen, waarin vooral haar dranklust bespot werd. ‘Altijd ziek’ is dan ineens een dodelijk eufemisme. Over een arme en verslaafde vrouw in versleten kleding, van wie bekend is dat ze verantwoordelijk was voor publieke secreten, kan alleen verder alles straffeloos beweerd worden. Dus ook dat zij zichzelf prostitueerde.
Ofwel, waar ik het woord ‘hoer’ nu net niet had gebruikt in bovenstaand feit, vanwege alle onzekerheid daarover, en het surplus aan wat er wel aan feiten ligt, zijn de samenstellers er blijkbaar onbekommerd vanuit gegaan dat je een mooi weetje nooit dood moet checken, maakt niet dat daar nog een fout of wat aan wordt toegevoegd.
En daardoor vertrouwde ik hen verderop weer niet, in een ander hoofdstedelijk weetje.
Sloom
- Sjloume Duikelaar was rond 1900 een Amsterdamse marktkoopman.
Terwijl ik in mijn eerste reactie ooit op het vernemen van het bestaan van de Joodse voornaam Shlomo, voor Salomo, toch ook meteen dat verband met ‘slome’ had gelegd.
Kennis heeft een halfwaardetijd. Alles wat we weten heeft een houdbaarheidsdatum. In de diverse kanalen van het QI-imperium wordt daarom weleens iets rechtgezet, dat er ooit als waarheid is verkondigd, en inmiddels toch anders in elkaar blijkt te zitten.
Mede daarom wist ik van hele reeksen aan weetjes ook al dat die niet kloppen in De encyclopedie van nutteloze feiten.
Verder viel me nogal eens een herhaling op. Zo wordt wat er speelt bij het paren van varkens onder wel erg veel verschillende lemma’s behandeld. En dat het ooit even mode was onder de hoogste Engelse ridders om hun klok- en hamerspel niet te bedekken, komt zeker drie keer te vaak langs als feit — wat toch ook weer verwijst naar een gebrek aan goede redactie.
Was er dan helemaal niets te zeggen ten faveure van dit Nederlandse boek vergeleken met die Britse uitgaven? Wel, het boek is minder preuts, wat verfrissend was.
RSS feeds
Harry Perton op 8 juli 2018 @ 13:29:36
Of Anne Boleyn zesvingerig was, zou met DNA-onderzoek na te gaan moeten zijn. https://groninganus.wordpress.com/?s=zesvingerig