Factfulness ~ Hans Rosling

Mijn argwaan ontstond, terugredenerend, tijdens de lessen in de exacte vakken op de middelbare school. Want wat me daar werd voorgekauwd, aan informatie, leek me domweg al te simpel voorgesteld.

Toegegeven, ik las indertijd ook bladen als De jonge onderzoeker. Mij was al opgevallen dat het op school nu nooit eens ging over wat wij als mensheid nog niet wisten. Want alles wat wij er moesten leren, leek zo zeker en waar.

En dan zie ik nu ook wel in dat onderwijs allerlei trucs gebruikt om informatie over te kunnen brengen. Van versimpeling tot vergroving, al is dat vaak hetzelfde, en framing bovenal.

Las ik wat later schrijvers als Illich, of de politieke analyses van Chomsky, en toen werd me helemaal duidelijk dat wij er nogal goed in zijn collectief een schijnwerkelijkheid in stand te houden, bestaande uit volkomen verkeerde aannames. Helaas zit het doorgaans alleen heel anders.

Komen daar nog een keer politici bij, en nieuwsmedia, die allemaal zo fijn exploiteren dat wij zo makkelijk angstig kunnen worden, en het is me al lang duidelijk dat geen mens meer normaal kan blijven functioneren zonder een behoorlijk niveau aan geestelijke zelfverdediging te hebben ontwikkeld.

Al is het waarschijnlijk gezonder om helemaal nergens over na te denken. Alleen was voor mij dat station dus al heel lang geleden gepasseerd.

Factfulness is dan een boek dat me onontbeerlijk lijkt voor een cursus mentale zelfverdediging. In deze uitgave laat de Zweedse tropenarts en statisticus Hans Rosling [1948 — 2017] zien dat er denkfouten zijn die wij allemaal makkelijk maken. Met als gevolg bijvoorbeeld dat we veel te somber zijn over hoe het er voorstaat met de wereld.

Zijn boodschap was het, deze hele eeuw al, om te laten zien dat er wel degelijk verbetering optreedt overal. Omdat ook een langzaam verlopende verbetering wel degelijk grote gevolgen heeft; helemaal als het bezitlozen lukt om iets te verwerven, want daarmee kunnen ze het ook echt beter krijgen.

Ik vermoed voor het eerst van Rosling te hebben gehoord dankzij het TV-programma The Joy of Stats op BBC 4 in 2010.

Het belangrijkste deel van zijn boodschap was me daarmee ook al bekend; namelijk dat er een grens zit aan hoeveel mensen er zullen komen; en dat die grens aanzienlijk lager ligt dan eerder werd gedacht.

In Factfulness wordt de mensheid in vier groepen verdeeld — en niet gemakshalve in twee, zoals meestal gedaan wordt: de industrielanden en de altijd zo eufemistisch betitelde ontwikkelende economieën.

De armste groep van deze vier heeft tot $ 2 per dag te besteden, de groep daarboven tot $ 8 per dag, en het daginkomen van de derde groep reikt tot $ 32, terwijl in de rijkste groep waar vrijwel iedereen in Nederland deel van uitmaakt er geen grens aan dat bedrag hoeft te zijn.

Rosling legt daarmee onder meer uit wat het betekent om van $ 2 per dag naar meer te gaan. En daarmee ook wat een land voor voorzieningen te bieden heeft als een meerderheid van de bevolking nog geen $ 8 heeft te besteden, en wat er verbeteren zal als dit meer wordt.

Mooi is dat hij daarbij ook vergelijkingen trekt met het verleden van de geïndustrialiseerde wereld. Want ook in al die landen duurde het een tijd voor er waterleiding kwam, of betaalbare gezondheidszorg voor iedereen, of welke kwaliteit ook die inmiddels volkomen vanzelfsprekend lijkt.

En dat grote verhaal is dan nog weer verpakt in een andere les. Want Rosling had gemerkt dat er in de geïndustrialiseerde wereld nogal wat misverstanden bestaan over de rest van de wereld. Men is daar veel te somber over. Zoals telkens weer bleek als hij een lezing hield en zijn vaak hooggeschoolde publiek enkele meerkeuzevragen voorlegde over de toestand in de wereld.

Dus bestaat Factfulness ook uit tien lessen waarin telkens een denkfout wordt behandeld, die verklaren kunnen waarom wij met zo veel vooroordelen zijn opgescheept over de rest van de wereld. En juist daar zit een voorname waarde van deze uitgave. Niet eens alleen om het kromdenken bij jezelf te ontdekken. Het heeft ook zoveel nut de beperkingen bij anderen te doorzien. Want onze nieuwsmedia bezondigen zich bijvoorbeeld stelselmatig aan vrijwel elk van deze tien denkfouten, in hun kippendrift om ons ‘de actualiteit’ te brengen. Waardoor het te vaak aan context ontbreekt in de berichtgeving, laat staan proportionaliteit.

Het boek is trouwens opgezet als leerboek, met samenvattingen van de inhoud aan het eind van elk hoofdstuk.

Ik waardeerde dan weer het meest hoe Rosling zijn verhaal vertelde, bijvoorbeeld door de persoonlijke anekdotes die hij inbracht. Omdat Factfulness een nogal geslaagd voorbeeld is van hoe kennis kan worden overgebracht naar een groot publiek; dat dan waarschijnlijk nooit al te diep heeft nagedacht over wat er aan de orde komt.

Jammer is wel dat dit boek er niet al twintig, vijfentwintig jaar eerder was. Dat had in al die tijd zo veel vermoeiende gesprekken gescheeld.

Hans Rosling, Factfulness
Ten Reasons We’re Wrong About the World —
And Why Things Are Better Than You Think
With Ola Rosling and Anna Rosling Rönnlund
342 pagina’s
Sceptre, 2018

[x]

© Boeklog 2005-2019. Alle rechten voorbehouden

2 commentaren

Erik Scheffers  op 3 september 2018 @ 01:54:40

Hoi Arjen, er is een prachtig filmpje van Hans Rosling over de inkomensverdeling en levensverwachting van alle landen vanaf 1800 tot nu: https://www.youtube.com/watch?v=Z8t4k0Q8e8Y. Zeer verhelderend, al moet ik er bij zeggen dat Rosling voor de inkomensverdeling wel een logaritmische schaal gebruikt om zijn punt duidelijk te maken. Groetjes, Erik

boeklog.info  op 3 september 2018 @ 10:04:51

Dank. Maar omdat je verwijst naar precies dezelfde clip als ik al in mijn boeklogje had opgenomen, van heel beperkt nut.