Superlijm ~ Etgar Keret

Groot verschil tussen de verzamelde verhalen in Superlijm en die in Zeven vette jaren was alleen al de taal.

Dat andere boek is een tweedehands vertaling, waartoe Keret’s zinnen eerst versimpeld werden naar het Engels, en daarop nog eens naar het Nederlands zijn overgezet. Die uitgave is schraler. Platter.

Superlijm komt wel rechtstreeks uit het Hebreeuws. Voeg daar aan toe dat nogal wat van de ruim vijftig verhalen in het Israëlische leger zijn gesitueerd, en niet om de zeden en gewoonten daar te prijzen, en de taal in dit boek is van een werkelijk heel andere aard als in dat andere.

Zo lijkt de humor, die er wel degelijk is, nogal wat minder te zijn aangezet. Absurdisme daarentegen volop, tot en met surrealisme aan toe zelfs.

Al weegt daar misschien ook bij mee dat in Superlijm de heel vroege verhalen zijn verzameld van Etgar Keret [1967]. De teksten uit de tijd dat hij het allemaal nog uit had te vinden, dat schrijven en vertellen. Terwijl hij op dit moment misschien alles veel meer op eenzelfde toon schrijft. Met de ervaring ontstaat ook weleens een vorm van gelijkschakeling.

Dit boek illustreert verder dat Keret’s uitgevers elders zijn verhalen in heel verschillende verzamelingen hebben uitgebracht. Zo is een deel van dit boek al eens verschenen in de bundel Gaza Blues. Onvoorspelbaar aan deze boekuitgaven blijft of alles wat er in staat wel helemaal nieuw is voor de lezer.

En hoewel ik blij ben nu al die vroege verhalen uit Keret’s te hebben gelezen die geïnspireerd werden door zijn diensttijd van drie jaar zat daarin toch de waarde niet van deze bundel. Soldatenverhalen houden iets generieks. Ongeacht het land waarin ze zich afspelen, of de tijd. Dat doet de hiërarchie van de organisatie met de personages, en de eis van blinde gehoorzaamheid aan een grillige macht.

Goed daarentegen zijn wel de absurde verhalen, zoals dat wat de titel gaf aan dit boek. Of ‘Buizen’. Of ‘Niemand begrijpt de Kwantums’. Zelfs al zijn dat allemaal, hoe vreemd uiteindelijk ook, vertellingen rechtuit.

De waarde van zulke verhalen zit ook vooral in de onvoorspelbaarheid daarvan — omdat die zo veel over de schrijver zegt. Die durft tenminste wat.

Auteurs genoeg verder die de werkelijkheid geen moment durven te verlaten. Omdat een verhaal dat waar gebeurd kan zijn voor hen een sterker verhaal lijkt dat éen met duidelijk verzonnen elementen. Terwijl het toch weleens helemaal andersom zou kunnen wezen.