Out of Africa ~ Karen Blixen

Ik heb ooit enige uren van mijn leven verspild in een bioscoop, aan Out of Africa. Deze trage film was niet aan mij besteed, op zijn zachtst gezegd, door de al te voorspelbare Hollywood-schmaltz. Toen er links en rechts van mij in het donker zacht gesnik opklonk, omdat Robert Redford eindelijk stierf, hoewel diens dood er toch al even zat aan te komen, kon ik een proestlach niet langer onderdrukken.

Dat er een goed boek aan zulke sentimentele rotzooi ten grondslag kon liggen, kwam niet bij me op. Daar begon ik pas over na te denken toen Out of Africa toch telkens weer opdook in canons en lijstjes.

En goed, dan is het boek in zekere zin ook sentimenteel. Maar niet plat sentimenteel. Out of Africa was het boek waarin Karen Blixen [1885 – 1962] vanuit Europa terugkeek op haar tijd in Kenia. Waar ze ondanks alles zeer gelukkige momenten moet hebben gekend; wat later als vanzelf melancholisch maakt.

Het uiteindelijke afscheid aan het land, en de mensen die ze er kennen leren, neemt ook ruim dertig pagina’s in beslag; ofwel tien procent van het hele boek.

Blixen had een boerderij op een hoogvlakte vlakbij Nairobi, ‘at the foot of the Ngong Hills’. Daar was ze in 1914 naar toegetrokken, met haar man, Baron Bror von Blixen-Finecke. Zij zouden al in 1921 uit elkaar gaan. Haar verblijf in Afrika duurde nog tien jaar langer.

Al die tijd lukte het nauwelijks om van de boerderij te leven. Voor de koffie die er verbouwd werd, lag de regio net iets te hoog, waardoor de gewassen te makkelijk vorstschade opliepen. Als er geen andere rampen gebeurden.

Alternatieven leverden evenmin veel op, al werd er volop geëxperimenteerd.

Tegelijk gaat dit boek daar slechts zijdelings over. Out of Africa is vooral memorabel door de mensen die het boek bevolken. En door de redelijk onbevangen blik waarmee Karen Blixen hen, en al hun zo verschillende zeden, bekeek.

Of misschien is het zelfs omgekeerd, en komen nogal wat blanken er niet al te best vanaf. Zoals een buurman, die ooit dokter was geweest, en met tegenzin het leven redde van de vrouw van een personeelslid in barensnood. Buurman had ooit de elite van Bournemouth als clientèle gehad, en wilde daarom niets met inboorlingen van doen hebben.

Wat die zo verzonnen Hollywood-film ook totaal verdoezelde, was dat dit boek niet uit éen logisch verhaal bestaat; zoals meestal ook moeilijk kan in een autobiografie. Het bestaat uit een groot aantal losse fragmenten, waarvan sommige de lengte van een stevig hoofdstuk hebben, en andere nog geen pagina lang zijn.

Fragmenten, als vanzelfsprekend prachtig bijeen gehouden door persoonlijkheid, en toon.

Karen Blixen, Out of Africa
330 pagina’s
Penguin Books 1988, oorspronkelijk 1937

Paris Review Interviews, III ~ Margaret Atwood (intr.)

Er is éen nadeel aan boeken als deze interviewbundel. Ik ben allereerst toch het meest geïnteresseerd in de gesprekken met schrijvers die me iets zeggen. Dus op een gegeven moment was ik in de delen éen, twee, en drie tegelijk bezig om eerst te zien wat mijn favorieten te melden hadden.

Het zijn bonbondozen, deze boeken, waarin op het laatst altijd de auteurs overblijven die me nog onbekend zijn, of waaraan ik wat een hekel heb.

Deel III bevat ook enige gesprekken die nogal afwijken van de interviews die mij het liefst zijn. Ik zie graag dat een auteur geïnterviewd wordt als hij of zij in de kracht van zijn leven is — het uitgangspunt om over iemands manier van werken te praten, wordt veel interessanter in de wetenschap dat het oeuvre nog niet af is. Maar de gesprekken met Dinesen, Rhys, en Mailer vonden aan het eind van hun leven plaats, toen vrijwel alle productiviteit al achter hen lag. En het gesprek met Waugh is voor de verandering een mislukt en afstandelijk interview.

Interviewer
Did you write these early novels with ease or–

Waugh
Six weeks’ work.

Interviewer
Including revisions?

Waugh
Yes.

Evelyn Waugh [1963]

Beschamend voor mij was dan weer dat ik blijkbaar altijd gedacht heb dat Ralph Ellison en James Baldwin éen en dezelfde schrijver was; ondanks dat hun namen toch duidelijk van elkaar verschillen. Zulke persoonssamenvoegingen komen anders alleen voor bij mensen die me niet wezenlijk interesseren, zoals mannelijke tennissers, of blonde presentatricetjes van op de TV.

Interessantste gesprekken voor mij uit deze bundel waren dan toch die met helden, als Cheever en Carver. Misschien niet eens per se om wat ze te zeggen hadden, maar omdat ik hun werk goed genoeg ken, om tussen de regels van hun antwoorden door te kunnen lezen.

Uit het gesprek met Ted Hughes pikte ik dan weer het idee op om eens na te denken over de vraag of het schrijfmateriaal de manier van formuleren beïnvloedt.

Wat willekeurige quotes:

Interviewer
What do you mean by ‘too literary’? What do you cut out, certain kinds of words?

Simenon
Adjectives, adverbs, and every word which is there just to make an effect. Every sentence which is there just for the sentence. You know, you have a beautiful sentence-cut it. Every time I find such a thing in my novels it is to be cut.

Simenon [1955]

I don’t work with plots. I work with intuition, apprehension, dreams, concepts. Characters and events come simultaneously to me. Plot implies narrative and a lot of crap. It is a calculated attempt to hold the reader’s interest at the sacrifice of moral conviction. Of course, one doesn’t want to be boring. . .one needs an element of suspense. But a good narrative is a rudimentary structure, rather like a kidney.

John Cheever [1976]

Journalism, particularly book reviewing, brings in another magnitude of difficulty. Fiction writing is basically what I want to do when I get up in the morning. If I haven’t done any all day, then I feel dissatisfied. If I wake up knowing that I have some journalism to write, then it’s with a heavy tread I go to the bathroom-without relish, for many and obvious reasons. You’re no longer in complete control.

Martin Amis [1998]

wordt vervolgd

The Paris Review Interviews, III
With an Introduction by Margaret Atwood
446 pagina’s
Picador, 2008

* in volume iii zijn de gesprekken opgenomen met:
[gelinkte namen verwijzen naar auteurs die al eens boeklogd zijn]