Postume werk van een levende ~ Robert Musil

► door: A.IJ. van den Berg

In de haatmail die ik ontvang over deze website wordt me meestal verweten op te scheppen. Ongeloof is er dat dit een leesdagboek zou zijn, en niet iets dat ik alleen maar doe om u de ogen uit te steken.

Welnu, als het me er werkelijk om te doen zou zijn een verpletterende indruk te maken, zou ik niet zo veel stukjes hup met spelfouten en al online zetten. Ook had ik er dan niet voor gekozen om persoonlijke impressies te geven, maar wel een professioneler invalshoek genomen.

Bovendien zou ik dan andere boeken lezen. De canon. Of klassiekers in elk geval.

Boeklog is voor mij alleen leuk om te doen omdat het vastlegt wat ik lees. Dat het inmiddels zo veel lezers trekt, is strelend. Maar dit was geen moment het idee bij de opzet vorig jaar.

Al deze overwegingen zijn ook een omtrekkende beweging om uit te leggen dat ik hier nooit de klassieker Der Mann ohne Eigenschaften zal bespreken. Dat boek las ik al, lang geleden. Twee keer zelfs, in het Duits en in het Nederlands. Deze mededeling zal mijn haters vast alleen maar in hun overtuigingen sterken. Maar dat boek heb ik uit, het kan me de eerste tien jaar niets meer leren.

Dus las ik dit boek.

Deze bundel verscheen in de lange jaren dat Musil met zijn Mann ohne Eigenschaften bezig was, om zijn publiek duidelijk te maken dat hij nog leefde. Het is een verzameling van korte cursiefjes die vaak al ergens in de krant hadden gestaan, en wat verhalen. Mengelwerk dus, van een nogal wisselende kwaliteit.

Nu lag het niet aan de verschillen in de kwaliteit, maar aan de ongelijkheid van toon dat het me slecht lukte toegang tot dit boek te krijgen. Musil’s fictie vergt misschien wel een totale onderdompeling, en daarvoor waren deze stukken te kort. Pas bij de ‘Verhalen die geen verhalen zijn’ achterin was er even begrip voor zijn eeuwige bevreemding.

Musil was een werktuigbouwer die iets anders ging doen. Net als ik. En misschien leg ik daar wat te veel nadruk op, maar intuïtief verklaart het me wel iets over hoe de man dacht. Ingenieurs onder elkaar. Half woord genoeg.