Great Gatsby ~ F. Scott Fitzgerald

► door: A.IJ. van den Berg

De een-na-beste roman aller tijden is dit, volgens de samenstellers van de Modern Library. Wat een merkwaardige smaak hebben die mensen toch. Niet dat The Great Gatsby is sommige opzichten niet een heel aardig boek zou zijn. Maar bijna het beste ooit gemaakt? Daar geloof ik helemaal niets van.

Zo is het boek er éen van een jonge man, al was het maar omdat de risico’s die de personages nemen de drift van jonge mensen tonen.

The Great Gatsby is wel een bij vlagen eminent geschreven boek. Van de taal in sommige paragrafen kon ik ook erg genieten, bij deze herlezing. Tegelijk is het verhaal zo simpel dat me alleen daarom al lijkt dat er gaten in het plot zitten. Bovendien is het een tragisch boek, omdat het over een onmogelijke liefde gaat. Zo tragisch is het, dat enkele personages wel dood moeten gaan op het eind — waardoor het geheel ineens iets sprookjesachtigs krijgt. Misschien dat het boek daarom wel zo goed de Amerikaanse droom laat zien voor sommigen; en de mogelijke gevolgen daarvan.

Ik had deze roman eerder gelezen toen ik er waarschijnlijk te jong voor was. Toen het me nog ontbrak aan de vaardigheid om het Engels zo vlot te lezen dat de woorden meer kunnen tonen dan hun betekenis. Indertijd zei het me daarom niets.

En nu blijf ik achter met gemengde gevoelens. De eerste helft vond ik goed, als de verteller wordt geïntroduceerd, en later de eigenlijke hoofdpersoon, Jay Gatsby, stukje bij beetje in beeld komt. Niemand weet namelijk iets over hem. Al komen er telkens honderden mensen op de feestjes die hij houdt in zijn enorme huis, velen kennen de eigenaar niet eens van gezicht. En omdat er zo veel onbekend is, vullen roddels de onbrekende gegevens in. Hoe komt hij aan zijn geld?

De kwaliteiten van dit boek zitten dan ook vooral in hoe het de tijd beschrijft waarin het speelt. Wat de zeden waren. Wat de angsten.

Minder geslaagd vond ik de tekening van wat Gatsby voortdrijft. Dat hij geld moest hebben om een vrouw te kunnen heroveren, en dat hij daarom ook dat enorme huis wilde, is nog tot daar aan toe. Maar waarom wachtte hij vervolgens zo lang? Waarom moest de verteller ingeschakeld worden om contact op te nemen met die vrouw — behalve dan dat zij wel heel toevallig familie was?

Nee, zoals gezegd, soms schrijft Scott Fitzgerald heel goed. En soms ook helemaal niet. Zo is hij bij tijden akelig onprecies, naar mijn 21e-eeuwse smaak, bij het benoemen van dingen. Geen auto heeft een merk bijvoorbeeld. Terwijl hij bij het schrijven van de dialogen vaak weer te veel moeite doet om duidelijk te maken met welke emotie zijn personages spreken.

Maar voor een al dood bestudeerde klassieker was dit in elk geval een opvallend prettig leesbaar boek.