Morosofie ~ Matthijs van Boxsel

Van de drie delen Encyclopedie van de domheid draagt deze aflevering de titel encyclopedie het meest terecht. Van Boxsel biedt namelijk in de laatste helft een ruim overzicht van de vele Belgen en Nederlanders die er een interessant waanidee op nahielden, en daarover hebben gepubliceerd.

Deze opsomming varieert van de gebruikelijke complotdenkers en perpetuum mobile-makers, die elke journalist weleens aan de telefoon heeft gehad, tot serieuze wetenschappers die waarschijnlijk oprecht meenden ook inhoudelijk te kunnen bijdragen aan ontwikkelingen buiten hun vak.

Nog ruimer aanwezig zijn de mooipraters, die klassieke Griekse teksten per se in Nederland wilden plaatsen, of de tallozen die bijvoorbeeld Friesland meer wilden laten zijn dan een plattelandsvlakte met koeien, en er daarom een heroïsch verleden voor bedachten.

Van Boxsel is vooral aanwezig in de ruime inleiding, en doordat hij voor dit boek de term morosofie heeft gemund; een nieuw gebied van de kennisleer waar alle miskende theorieën horen:

Morosofen worden aangetrokken door het mysterieuze; ze opereren bij voorkeur op terreinen waar gegevens schaars zijn en hun verbeelding vrij spel heeft. Ze willen zaken ordenen die zich juist kenmerken door hun onherleidbaarheid. Favoriet zijn de vraagstukken die het falen van de rede aan het licht brengen. Overal waar de logos het laat afweten grijpt de mythos in. Iedere wetenschap kent een hoekje waar morosofen opduiken. [40]

Het boeiendst vond ik Van Boxsel’s ondersteunende teksten onderaan de pagina over de psychologie achter gangbare denkfouten. Al was het maar omdat hij daarin zo veel meer zegt over hoe wij allemaal denken, en wat daarin verkeerd kan gaan, dan honderd lemma’s over kleurrijke morosofen doen.