Seks en de seksen ~ Cas Wouters

Cas Wouters publiceerde de afgelopen jaren twee vergelijkbare boeken over het veranderen van de zeden in de twintigste eeuw. Dit: Seks en de seksen, en later nog Informalisering. Ik las dat tweede boek eerst, bijna volkomen ongeïnformeerd, wat me toen tot de onnozele conclusie bracht nogal wat te missen. Wat er miste stond namelijk al in dit boek beschreven.

Wouters gebruikte voor beide werken een van Norbert Elias geleende aanpak. Hij keek wat er veranderde in de etiquetteboeken, die in gebruik waren in Nederland, Duitsland, Groot-Brittannië, en de VS.

En veel sterker nog dan bij Informalisering vielen me ditmaal de beperkingen op van deze werkmethode.

Hoe mensen met elkaar omgaan in het dagelijkse leven, zoals Informalisering beschrijft, is niet iets dat door duidelijke benoembare oorzaken direct zal veranderen in de loop der tijd. Dit maakt het razend moeilijk de ontwikkelingen daarin te beschrijven. En daarbij zijn etiquetteboeken dus een dankbare bron.

Terwijl er over wat veranderde in de omgang tussen man en vrouw nu juist wel andere bronnen te vinden zijn. Of anders waren er wel politieke omstandigheden — vrouwen deden het mannenwerk, terwijl de mannen de Wereldoorlog ingingen — of technische vondsten, als de pil, waardoor iets verschoof in de verhouding tussen de seksen.

De auteur moet dit beseft hebben, en hield niet strikt vast aan alleen die etiquetteboeken. Zo nam Wouters voor zijn onderzoek ook vele jaargangen door van het feministische tijdschrift Opzij; een periodiek dat doorgaans op mijn leestafeltje ontbreekt.

Toch las ik dit boek eerder als amusement, dan als sociaalhistorisch traktaat. Waarschuwingen en vermaningen van vroeger krijgen iets koddigs als de zeden zijn veranderd. Hoe benepen de wereld ook was van waaruit die regels stamden; en hoe vrouwen daar ook onder geleden moeten hebben.

Citaten van mannen die eens iets voor hun vrouw deden, en zich daardoor welhaast gebruikt voelden, riepen dan weer eerder ergernis op dan verbazing. Ben ik blijkbaar toch een hedendaagse man.