Handful of Dust ~ Evelyn Waugh

► door: A.IJ. van den Berg

Het einde van deze roman is nogal onvergetelijk — wat dit idee tegelijk nogal rijp voor imitatie maakt, of parodie. Dus vraag ik me nu af of ik dit boek eerder gelezen heb, dan wel éen met een vergelijkbaar plot van een navolger, zoals John Irving wellicht.

Dat ik aan Irving denk, of een andere Amerikaan die grotesken schrijft, komt ook omdat er twee versies bestaan van A Handful of Dust. Eentje die voor een deel eindigt in het oerwoud op de grens van Brazilië en Suriname, en eentje waarin de antiheld uit het boek toch terugkeert naar Engeland, speciaal herschreven voor de markt in de VS.

Meer wil ik niet weggeven over de ontknoping het verhaal, al staat die in detail overal online te lezen. Zelfs een boek uit 1934 kan nog helemaal nieuw zijn voor een lezer van nu. En dan moet ik de beleefdheid betrachten niet te veel te verraden.

A Handful of Dust is het boek van een sadistische auteur. Waugh’s satire bestaat er voor een groot deel uit om mensen in een onaangename situatie te brengen, en ze dan even te laten spartelen; om zo te tonen tot wat zij geconditioneerd zijn door opvoeding of stand.

Dat The Modern Library ook deze titel tot de honderd beste romans van 20e eeuw rekent, zoals nogal wat andere Waughs, verbaast me. Daarvoor verloopt vrijwel alles in dit boek mij via te grove schema’s. Ook bestaat zeker de eerste helft van de roman vooral uit dialoog — waardoor begrijpelijk wordt dat Waugh zo’n ding af kon hebben in een week of zes.

Het boek, tenslotte, draait om het huwelijk tussen Tony en Lady Brenda Last. Brenda verveelt zich nogal in het Victoriaanse landhuis op het platteland van haar echtgenoot, en begint iets met een fluim van een vent. Ene John Beaver, die ambities heeft om de politiek in te gaan. Tony is in weinig meer dan de traditie geïnteresseerd, en daarmee zijn Victoriaanse landhuis. Dus als Brenda scheiden wil, en een zo grote afkoopsom eist dat hem weinig anders rest dan het goed te verkopen, vlucht hij naar Brazilië. Zonder te scheiden.

Eigenlijk vond ik het boek vanaf dit moment pas een aardig verhaal opleveren. Maar dat was ruim op tweederde van de inhoud. De inleidende schermutselingen, en alle Engelse gedoe, hielden me op een afstand. Vijfenzeventig jaar afstand, en de barrière van een Noordzee erbij. Zo sterk op een afstand zelfs dat ook de humor aanvankelijk niets bracht.