Be My Knife ~ David Grossman

► door: A.IJ. van den Berg

Twee redenen waren er om deze roman te willen lezen. Het interview met de Israelische auteur Grossman in éen van de Paris Review-bundels intrigeerde me. En het omslagontwerp van dit boek deed ook wat.

De op het kaft afgebeelde mevrouw is waarschijnlijk een Italiaanse. Dit portret werd gemaakt door de fotografe Wanda Wulz, in 1928. Het zou heel goed een zelfportret kunnen zijn, maar daar hebben ook de internetten me nog geen uitsluitsel over gebracht.

Had ik me beter in het werk van Grossman verdiept, dan was dit niet het eerste boek geworden dat ik uitgekozen had. Be My Knife is een nogal experimentele roman. De eerste 210 pagina’s bestaan bijvoorbeeld enkel uit brieven van de boekhandelaar Yair aan Miriam. Een vrouw die hij eerst helemaal niet kende, maar wier uiterlijk hem danig in de war bracht toen hij haar zag op een schoolreünie. Zij was daar met haar man. Yair is ook getrouwd, met kind, en toch neemt hij de stap om haar te schrijven.

Miriam antwoordt Yair meteen, maar haar stem komt pas later direct in het boek voor. Bovendien schrijft ze lang zo manisch veel niet als Yair. Pas in het boekgedeelte met haar woorden — uit haar dagboek — is te lezen wat ze denkt over Yair’s wens om, in de woorden van Kafka, elkaars mes te zijn.

What wouldn’t I give now, to read Milena’s lost letters to K.? To see, for instance, with what words she responded to his “love is that you are my knife with which I dig deeply into myself.”
I hope she immediately sent him a telegram in which she made it clear that a person must never, not ever, agree to be anyone else’s knife. You mustn’t even ask such a thing of anyone [230].

Grossman had éen goede redenen om deze roman te schrijven zoals die uiteindelijk vorm kreeg. De liefde tussen een man en een vrouw, en de belemmeringen die zij moeten overkomen, is al duizenden malen beschreven, en deze variant had op een traditioneler manier verteld geen bijzonder boek opgeleverd.

Tegelijk is de monomanie die Yair 210 pagina’s tentoonspreidt wat aan de vermoeiende kant. En de lezer moet ook helemaal mee in de obsessie van de man. Dan kan Grossman de brieven nog zo vol hebben gesprenkeld met aardige waarnemingen, de stem van zijn personage kende ik halverwege zijn boekgedeelte wel.

In het derde deel van dit boek komen Yair en Miriam om en om aan het woord. Het boek leidt dan toe naar een eerste ontmoeting tussen de twee. Of toch niet? Dat blijft onduidelijk tot op het laatst.

En als dit boek meer had gehad van wat het in de laatste honderd pagina’s bracht, dan was het een opmerkelijke roman geweest. Nu bleef ik achter met het idee: ja, zo kun je het inderdaad doen, maar waarom zou je; behalve dan om de voorspelbaarheid voor te zijn?