Leven en schrijven in tijden van oorlog ~ David Grossman
Eigenlijk zou ik liever een heel grote afstand houden tot dit onderwerp, zelfs in deze uithoek van het internet. Om me kalmpjes te blijven koesteren in de genade die afstand brengt. Ik heb nu eenmaal niets speciaals met Israël. Alleen is zo’n uitspraak al voldoende om woede op te roepen bij sommigen. Daarom moet ik ook meteen de disclaimer toevoegen al evenmin iets speciaals tégen Israël te hebben.
Mijn positie is die van de historicus, die meent dat er zeker na de Tweede Wereldoorlog goede redenen waren om de Joden een eigen staat te gunnen. Helaas zijn er daarop fouten gemaakt bij de vorming van Israël in 1948. Waarvan het grootste probleem, dat de Palestijnen die al in het gebied woonden zonder compensatie van hun land verdreven werden, nog altijd niet is opgelost. Nee, zelfs de blauwdruk bleef voor later beleid.
Gebeurde er sindsdien nogal wat meer waar ook over te twisten valt.
Feit is dat Israël in een permanente staat van oorlog verkeerd. Nu al vijf generaties van inwoners lang. En dat die eeuwige noodtoestand iets met de psyche van de inwoners zal doen. Dus las ik David Grossman, om te kijken wat hij te melden had over deze staat van zijn — die voor ons in West-Europa zo onbekend en vreemd geladen is geworden — en dan vooral om te zien of deze schrijver iets herkende aan Captive mind in zijn land.
Toen bleek Leven en schrijven in tijden van oorlog daarover niet het best denkbaar mogelijke boek te zijn. De uitgever beloofde namelijk essays te bieden. En wat ik las waren doorgaans opiniestukken geschreven voor de krant. Of er was eens een lezing bij, en ander gelegenheidswerk.
De losse delen verloren kortom veel meer door de verzameling in een boek, dan dat ze daar bij wonnen. De overlap in deze bundel is ook nogal groot. Daardoor sloeg er verzadiging toe. De laatste stukken in het boek las ik aanmerkelijk minder geïnteresseerd dan de eerste.
Dus trad het merkwaardige effect op dat ik de eerste maal nog bijna ademloos geschokt was toen Grossman schreef over de dood van zijn 20-jarige zoon Uri, een militair die omkwam tijdens een reddingsactie. Maar dat een derde stuk over die gesneuvelde zoon al bijna op het uitventen ging lijken van dat oneindig diepe persoonlijke leed. Als een bewijs dat misschien beter achterwege had kunnen blijven.
Wat Grossman bovenal toont met zijn woorden is hoe die eeuwige oorlog tot een permanente staat van angst heeft geleid, die de bevolking met een denkkramp opscheept. Hoop lijkt daardoor niet meer te bestaan. Het land lijkt mentaal collectief in een coma te zijn geraakt. En zelfs de discussie daarover is ook al onmogelijk geworden.
Rechts heeft de meeste Israëli’s met zijn wanhoop besmet. Het heeft niet alleen links verslagen, maar ook Israël zelf. En niet alleen omdat zijn pessimistisch wereldbeeld Israël verlamt in het domein dat het belangrijkst is voor zijn overleving en dat durf en soepelheid en creativiteit vraagt. Rechts heeft Israël verslagen door wat ooit de ‘Israëlische geest’ kon worden genoemd te verpletteren: de vonk, het vermogen om onszelf opnieuw uit te vinden, de mentaliteit van ‘ondanks alles’, de moed. En de hoop.
De perverse logica van de wanhoop
RSS feeds