Nietzsche & Kant lezen de krant ~ Rob Wijnberg

► door: A.IJ. van den Berg

Rob Wijnberg was opinieredacteur bij NRC-Handelsblad toen deze krant op een nieuwsluw moment een bralstuk ontving van de populistische politicus Geert Wilders. Die stelde daarin onomwonden dat de Koran verboden moet worden.

NRC-Handelsblad publiceerde deze opinie niet. Dus wendde Wilders zich tot De Volkskrant, die het stuk wel direct opnam, en het daarnaast meteen becommentarieerde in een hoofdredactioneel artikel. Daarop was een rel geboren. En NRC-Handelsblad moest alsnog aandacht besteden aan Wilders’ holle woorden; maar een dag later, en nu in reactie op wat anderen daar al mee hadden gedaan.

Dit zou allemaal niet heel interessant zijn, had Rob Wijnberg de inleiding van Nietzsche & Kant lezen de krant niet gebruikt om de keuze te verdedigen dat stuk van Wilders te weigeren. En als juist dezelfde Wilders, plus de al even populistische Riet Haverdonk 1, vervolgens niet zo veelvuldig de Kop-van-jut waren in de artikelen die verzameld staan in deze bundel.

Als Wijnberg de opinies van Wilders kan gebruiken om de onnozelheid daarvan aan te tonen, of te laten zien dat ze niet stoelen op enig argument, dan gaat hij daar graag op in. Maar diens opinies onverdund aan de lezer tonen, zodat het publiek er zelf over kan oordelen, mag dus blijkbaar niet.

Er zit iets opportunistisch en wat vervelend paternalistisch in die manier van werken.

Bovendien lijkt mij een wezenlijke filosofische vraag of Wilders niet vooral een schepping is van de media die hem zo veel aandacht geven. Omdat zij hem overdreven veel aandacht geven. Net als dat alle gekeutel in Den Haag volgens hen het belangrijkste is van wat er in de wereld geschiedt.

Wijnberg wordt op 1 september 2010 hoofdredacteur van de krant NRC-next; tot verrassing van velen. Hij is jong. En dat maakt mij niet uit, maar ik vertrouw door een boek als dit zijn manier om de wereld te bekijken niet meer.

Op zich is er overigens weinig aan te merken op de artikelen in Nietzsche & Kant lezen de krant. Zij het, dat ze per stuk, zoals ze in de krant stonden, beter te verteren waren. Bundeling versterkte de teksten niet per se; ineens viel op dat Wijnberg regelmatig dezelfde kunstgrepen hanteert.

Rob Wijnberg deed ook telkens niets anders dan om een actueel feit van commentaar te voorzien met een praline uit de rijke bonbontrommel van de wijsbegeerte. Als inleiding tot het nut van filosofische kennis voor deze tijd deugt dit boek ook wel.

Alleen geven de stukken zo verzameld toch de impressie dat Wijnberg regelmatig batterijen aan kanonnen in stelling brengt om op een enkele mug te schieten. Alle politici gebruiken de media om reacties uit te lokken — de populisten niet anders dan de traditionele partijen. En te vaak gaan zijn artikelen over uitspraken, in plaats van daden. Waardoor Wijnberg macht toeschrijft aan mensen die deze niet bezitten.

Ik heb hier vaker betoogd dat woorden van politici me doorgaans niet interesseren — hoe onnozel of wijs die ook mogen zijn. Het gaat allereerst om wat hun beleid voor effect heeft. Evenmin kunnen Fortuyn, Haverdonk, of Wilders me boeien als persoon. Interessant is slechts waarom andere partijen niet goed met hen weten om te gaan. Of waarom ineens zo velen in de Nederlandse bevolking blind achter deze mensen aanlopen.

De krant die structureel aandacht voor zulke vragen zou hebben, die net een niveau dieper liggen als wat Wijnberg doorgaans behandelt, zou mij meteen als lezer winnen. Maar de kranten hier kunnen zoiets niet. Alleen al omdat ze dan zouden moeten uitleggen waarom ze tot nu toe zo in oppervlakkigheden blijven steken.