Sterven of liegen ~ Louis Ferdinand Céline

► door: A.IJ. van den Berg

Céline [1894 – 1961] schreef twee boeken die ik eens in de tien jaar moet herlezen. Dat zijn de romans Voyage au bout de la nuit en Mort à crédit. De rest van het werk interesseert me niet, of heb ik onleesbaar bevonden.

Tegelijk eist de inhoud van een deel van dat overige werk dat ik een standpunt inneem over Louis-Ferdinand Céline. Daar zijn namelijk enkele rabiaat antisemitische pamfletten bij. En bovendien valt de stem van Céline de man in die latere publicaties vaak samen met die van zijn belangrijkste personages.

De simpelste oplossing is het daarbij om te zeggen dat ook van kunstwerken genoten kan worden, zonder daarbij de persoon van de maker te betrekken. Mooie dingen worden niet per se gemaakt door mooie mensen. Meestal niet zelfs zou heel goed voor boeken kunnen gelden.

En dan is er mijn opleiding tot historicus nog, die me het excuus geeft de meest vreselijke geschriften te bekijken onder het mom van cultuurstudie.

Moest toch dit deeltje privé-domein maar eens gelezen worden, met een selectie uit de brieven van Céline, en interviews met deze schrijver. Sterven of liegen. Zelfs al vond cabaretier Youp van ’t Hek het indertijd geweldig, en is ook dat nauwelijks een aanbeveling.

Dit boek bestaat uit drie delen. In het eerste is Céline nog een jonge man. Zelfs al is hij dan al gedeeltelijk oorlogsinvalide. Hij gaat in Afrika werken. Daarover schrijft hij brieven aan familie en bekenden thuis.

Het tweede deel bevat interviews uit de tijd dat de eerste grote roman al verschenen was, en ook van later nog, na de oorlog.

Vanwege zijn geschriften vluchtte Céline aan het eind van de Tweede Wereldoorlog uit Frankrijk weg, om jaren als balling in Denemarken te leven. Het derde boekdeel bevat vooral brieven uit die periode, aan een intimus; die ook moeite deed om in het thuisland rehabilitatie af te dwingen voor Céline.

En het is vooral de toon uit die brieven, waarin Céline nogal klaagt over de ontberingen in het koude noorden, die me het meest raakte. Alleen dan op de verkeerde manier.

Misschien, zo bedenk ik me nu, is Céline in zijn absoluutheid en overstatement wel een schrijver voor jonge mensen. Misschien kan ik ook die twee romans van hem al helemaal niet meer aan.

Goed, ik lees egodocumenten als in dit boek gepresenteerd worden ook om met verscherpte blik naar het hoofdwerk van een auteur te kunnen kijken. Maar zo scherp? Dat kan nooit de bedoeling zijn.