Niemand thuis ~ Dubravka Ugrešić

► door: A.IJ. van den Berg

De kwaliteit van wat Dubravka Ugresic schrijft, staat normaal zo buiten kijf, dat het me verbaasde dit boek wat vervelend te vinden. Was dit omdat het zo vol leek te staan met materiaal dat ik al kende?

Slechts van éen onderdeel is dat zeker. Ooit verscheen van haar boekje met de titel Amsterdam, Amsterdam, dat ik gelezen heb, en niet alleen in deze bundel maar ook in nog een andere herdrukt werd.

Verder bevat Niemand thuis een groot tal columns die eerder verschenen in het Zwitserse tijdschrift Die Weltwoche. Weliswaar gaan er weken voorbij zonder dat dit blad me onder ogen komt, toch was niet alles uit die stukken nieuw voor mij. Misschien ben ik daar online ooit iets van tegen gekomen. Wellicht heeft Ugresic het voorrecht gebruikt dat alle columnisten hebben om als zij zich tot een nieuw publiek richten, daar eerst wat succesnummers te herhalen.

Blijft staan dat de positie Dubravka Ugresic uniek is; en tegelijk niet benijdenswaardig. Sinds ze uit Joegoslavië vertrok, viel dat land uiteen, en bestaat in naam de taal niet eens meer waarin ze schrijft. Wat ook inhoudt dat ze in die taal nauwelijks publiek heeft. Ze heeft een ‘slechte reputatie’, en komt alleen met kerst in het land.

Friese schrijvers mogen alleen hierom al niet zeuren dat er zo weinig lezers zijn van hun taal. Als wat ze schrijven kwaliteit heeft, overstijgt dit vanzelf die beperking; en volgen de vertalingen vanzelf. Ugresic heeft misschien dat levensverhaal mee, om mensen op haar werk te attenderen. Maar als ze niet had kunnen schrijven, is die eerste beleefdheid gauw over.

De beste stukken in deze bundel behandelen grote vragen over literatuur, en over leescultuur. Over centrum en periferie gaat het dan, en dus over grote talen en kleinere. Over het feit dat ook schrijvers beseffen dat hun teksten zelden op zichzelf kunnen staan, maar dat het ertoe doet wie of wat zij zijn — want dat kleurt de beleving van de lezer.

Alleen ziet Dubravka Ugresic dan weer dat het heel goed mogelijk is te overdrijven in die drang tot identiteit.