Novels in Three Lines ~ Félix Fénéon

Plannen met boeklog, ik had er vele. Te veel wellicht om alle op te noemen.

En vaak had dit weblog nut als stok achter de deur; omdat hier plek was om iets over de ervaring vast te leggen. Ik las daardoor boeken die ik anders nooit gelezen had.

Maar op andere momenten bleek het onmogelijk om de extra inspanning te doen, enkel om hier toch wat te schrijven te hebben. Zo luidt een voornemen al tien jaar om nu eindelijk mijn Frans eens op te halen. Voor zover er iets op te halen is overigens aan een taal die ik nooit vloeiend heb beheerst.

Veel verder dan het doornemen van een deeltje Asterix of Guust Flater in het Frans kwam het al die jaren niet.

Terwijl toch ook plannen lagen om grote Franse auteurs in hun eigen woorden te lezen. Of desnoods de wat minder grote. Zoals Félix Fénéon, wiens Nouvelles en trois lignes ik in het Frans had aangetuigd, in het Engels, het Nederlands, en het Duits.

Félix Fénéon [1861 — 1944] was onder meer anarchist — en een grote vriend van op de boeklog bekende Alexander Cohen — uitgever, kunstcriticus, en journalist. Alleen dankt hij het vooral aan zijn vriendin dat hij nu nog in druk is. Deze Camille Plateel bleek de 1210 ultrakorte nieuwsberichtjes te hebben bewaard die Fénéon in 1906 toevalllig schreef op pagina drie van Parijse dagblad Le Matin. Daarna ging hij weer iets anders doen.

Fénéon schreef even de rubriek ‘Fait-divers’ vol, voor bijna een jaar. En voor elk nieuwsbericht daar had hij slechts 126 tekens — wat minder is dan een tekstbericht via SMS of Twitter tegenwoordig telt. Toch wist hij binnen deze beperkingen een grote tekstuele kracht te bereiken, die zelfs tot een soort brute schoonheid leidde; en dus nu nog bewonderd wordt.

Helaas schiet mijn Frans tekort om alle finesses daarvan helemaal na te voelen. Dus moest dat bewonderen vooral via de omweg die alle vertaling is.

Nouvelles en trois lignes is in het Engels vertaald als Novels in three lines. Daar waar de titel van de Nederlandse vertaling luidt: Het nieuws in drie regels.

‘Nouvelle’ heeft namelijk verschillende betekenissen, waaronder: vertelling, of kort verhaal, en ook: nieuwtje.

Novels in Three Lines vind ik daarom een wat vrije vertaling. Ook al omdat de nieuwsberichten, ondanks alle vragen die ze oproepen door hun beknoptheid, tegelijk bijna nooit romans in drie regels waren. Wat overigens aan mij kan liggen, omdat ik een achtergrond heb in de journalistiek; en dus weet hoe nieuws als in dit boek totstand komt.

Ik las telkens veeleer op zijn best het plot van een verhaal, dat meestal daar ook abrupt eindigde dan.

Wat Fénéon vooral brengt, zijn wat in mijn tijd bij de courant politieberichten heette. Dus gaan nogal wat van zijn nieuwtjes over mensen die elkaar iets aan hebben gedaan; of anders zichzelf. En hoogstens valt bij het lezen op dat het vuurwapenbezit nog vrij algemeen verbreid schijnt te zijn geweest in het Frankrijk van 1906.

Vrij veel van Fénéon’s nieuwtjes zouden zo weer in de krant kunnen staan — behalve dan dat geen journalist zich in taal nog de vrijheden zou durven te veroorloven die hun grote voorganger erop nahield.

Zo bleek koperdiefstal ook toen een veel voorkomende plaag te zijn. Zij het dat de rovers het indertijd op telefoonkabels hadden voorzien, waar ze tegenwoordig liever kabels van de spoorwegen roven.

Opvallend veel aandacht besteedde Félix Fénéon telkens aan zelfmoorden — waardoor ik me afvroeg of echt zo veel mensen zich ombrachten in het Frankrijk van 1906, of dat juist mijn blik vervormd is. De Nederlandse media melden namelijk vrijwel nooit dat iemand zichzelf doodde, en vermijden het dan zeker om namen te noemen — tenzij dat lijk voorheen een bekend iemand was, en zelfs dan wordt al meteen gemaand dat alle details over zo’n dood kwetsbare mensen in de verleiding zouden kunnen brengen.

Mijn favoriete nieuwsbericht uit de Engelse vertaling van Nouvelles en trois lignes bleek ook een schijnbaar hedendaags element te bevatten. Want de EU werkt er thans aan om de fabrikanten van elektrische auto’s te verplichten deze geluid te laten maken.