Small Things Considered ~ Henry Petroski

► door: A.IJ. van den Berg

Afgelopen herfst werd online ineens weer gretig de legende herhaalt dat Philips indertijd best gloeilampen maken kon die eeuwig branden, maar dat het bedrijf voor de oorlog al afspraken had gemaakt met andere lampenmakers om dit niet te doen.

En dan kunnen er best zulke afspraken zijn geweest, dat interesseert me niet eens. De gloeilamp is alleen een zeldzaam onvolmaakt ontwerp. Het ding produceert per definitie meer warmte dan licht. Want dat licht ontstaat pas omdat er veel stroom wordt gejaagd door iets dat enorme weerstand biedt — de dunne kronkelende metaaldraad die van ellende gaat gloeien.

Ingenieurs konden best een gloeidraad ontwerpen die minder leed onder dat eeuwige opwarmen en afkoelen, en daarmee langer houdbaar was. Maak zo’n draad gewoon enorm dik. Weet dan alleen wel dat zo’n lamp aanzienlijk meer stroom gaat vreten, duurder in aanschaf wordt, en desondanks weinig licht afgeeft.

Elk ontwerp is een compromis, tussen wisselende grootheden.

Dat geldt zelfs al voor heel bescheiden scheppingen, zoals een tekstje als dit. Deze waarheid is me dus bekend.

En Henry Petroski legt dit principe heel goed uit in zijn Small Things Considered, zonder het daarbij over de gloeilamp te hebben, overigens. Schreef hij zelfs opvallend beter dan ik in eerdere boeken van hem had gezien. En toch is dit een wat vreemd boek.

Small Things Considered leest als een bundel van losse essays, die voor de gelegenheid bijeen werden gegaard. Toch is het een monografie. Alleen dan eentje met wat willekeurig ogende voorbeelden, bedoeld om dat ene principe te illustreren dat wie ontwerpt daarbij keuzes maken moet. Zelfs als het om iets kleins gaat.

Dus komt de geschiedenis langs van het papieren bekertje — uitgevonden indertijd omdat de standaard metalen beker bij de gemeenschappelijke waterbronnen die iedereen gebruikte een besmettingsgevaar vormde.

Of dan beschrijft Petroski welke ideeën in de negentiende eeuw allemaal leidden tot de vervolmaking van de papieren boodschappenzak.

Of hoe autofabrikanten ineens overvallen werden door de eis van consumenten om bekerhouders te wensen in hun auto’s.

En dus is Small Things Considered ook een Amerikaans boek, van een Amerikaans auteur. En dan niet eens alleen om die papieren boodschappenzak. Want ergens beschrijft hij bijvoorbeeld hoe prachtig het toch is dat in de VS de deurknoppen op een heel andere hoogte zitten dan de lichtknoppen.

Terwijl dat in mijn huis niet zo is.

Al heb ik ook wel in een huis gewoond waar de lichtknoppen, zoals in de VS, veel hoger zaten.

De huidige oplossing hier acht ik alleen wel zo kindvriendelijk. Al projecteer daarmee misschien een reden op de hoogte van de lichtknopjes. Maar standaardisering in deze is nu eenmaal prettig. Het helpt behoorlijk om een vreemde donkere ruimte binnen te stappen, zoals een hotelkamer, en dan in elk geval te vermoeden waar de bediening van het licht zo ongeveer te vinden is.

Petroski had ongetwijfeld uitgezocht waarom wij voor deze hoogte hadden gekozen, in het bouwbesluit, ware hij een Nederlander geweest. Zo’n auteur is het wel. Wat daarom de vraagt oproept waarom ik geen landgenoten ken die me in detail kunnen uitleggen waarom alles hier eruit ziet zoals het eruit ziet.