Wrâldreis yn 80 dagen ~ Jules Verne & Roelof Wijtsma

In een strijd tussen oude technologie en nieuwe won uiteindelijk het papieren boek. En toch ook niet helemaal.

Uitgeverij Regaad stelt online gratis een app beschikbaar van de Friestalige strip naar Jules Verne’s Reis om de wereld in tachtig dagen. Dat stripverhaal is hiertoe aangevuld met achtergrondgeluiden, muziek, en extra informatie. Bovendien moet de lezer op het scherm van plaatje naar plaatje tikken — want de afbeeldingen in zwart-wit zijn nog niet compleet. Pas met de kleur komen ook de tekstballonnen in beeld.

Ik hield dat herhaalde tappen slechts enkele schermen vol. Het achtergrondgeluid was toen al uitgeschakeld.

Want het is weliswaar mooi dat er geëxperimenteerd wordt met de vorm en de presentatie van strips. Ik wil alleen veel meer controle kunnen houden over hoe ik lees dan deze app me gaf. De gebruikte technologie zou hoogstens kunnen werken als mijn tablet automatisch op mijn oogbewegingen reageert — en zo ver zijn tablets nog niet. Het is domweg hinderlijk om eerst een incompleet plaatje te zien, en dan telkens even te moeten wachten tot alles er wel staat. Keer honderd.

Kwam met de app wel een PDF-versie mee van het oorspronkelijke boek van Verne, in een Friese vertaling. Dus las ik die; mede om het hele verhaal te krijgen. Om daarbij op een wel heel vreemde vraag te stuiten. Was De reis om de wereld in tachtig dagen werkelijk altijd zo kinderlijk geweest?

Ik meende toch half dat Verne indertijd een avonturenboek geschreven had dat pas veel later tot de jeugdboeken zou worden gerekend.

En wellicht komt dit doordat ik al Verne’s wonderlijke reisboeken in een te antieke Nederlandse vertaling heb gelezen. Die van De reis om de wereld… dateert bijvoorbeeld uit 1874. Pas ruim een eeuw later is dat boek nog eens opnieuw naar het Nederlands overgezet.

Van alle Verne’s in hun klassieke blauwe bandjes, met hun titels in goud, had ik dus als voornaamste indruk overgehouden redelijk moeilijke boeken te hebben gelezen. Wat waarschijnlijk veel meer zegt over de kwaliteit van de vertalingen dan iets anders.

Bleef staan dat In wrâldreis yn 80 dagen een zo sterk plot heeft, dat dit eenmaal gelezen nooit meer vergeten wordt.

Het verhaal was er bovendien éen van het soort dat zichzelf bij herlezing vernietigt. Die steile Britse hoofdpersoon, Phileas Fogg, lost al zijn problemen onderweg gewoon op met geld! Niet met intelligentie, of een list. Dat is wel heel makkelijk.

Toch is dit boek onderhuids absoluut geen traktaat tegen het kapitalisme. En Jules Verne’s bewondering voor het Britse Empire moet ook wel erg groot zijn geweest. Nu ja, Frankrijk was in zijn tijd net vernietigend door de Pruisen verslagen.

Striptekenaar Roelof Wijtsma maakte voor het album de opvallende keuze het personage Phileas Fogg zonder mond af te beelden. Al kan die mond best verscholen zitten achter het vele gezichtshaar uit die tijd. En die keuze werkte goed — helemaal als er weer eens zwijgend bankbiljetten overhandigd werden.

Maar de keuze van de makers om het eigenlijke avonturenverhaal in te passen in een hedendaags raamverhaal — om zo ook jonge lezertjes te kunnen pakken — is op zijn vriendelijkst nogal negentiende-eeuws te noemen. Want toen mocht het nog niet, dat gewoon rechtstreeks een verhaal vertellen. Die gewoonte moest eerst worden gevestigd.

Tegenwoordig valt op dat zo’n raamwerk enkel afleidt als het niet echt iets bijdraagt. En voor mij was dat zo.