Spiegel van het verleden ~ F.R. Ankersmit
Dit was een wat curieus werk om te lezen, omdat grote delen ervan enkel een uitwerking lijken van ideeën uit Ankersmit’s leerboek Denken over geschiedenis. En over dat boek, plus de bijbehorende hoorcolleges, heb ik ooit al eens met goed gevolg tentamen afgelegd.
Bovendien is een van de centrale vragen uit De spiegel van het verleden mij ook niet vreemd, en onderdeel geweest van mijn verdere academische vorming. Ankersmit onderzoekt namelijk onder meer waarin de traditionele wetenschapsfilosofie zich onderscheidt van de geschiedfilosofie.
Antwoord daarop is dat wetenschapsfilosofen zich vooral met exacte wetenschappen bezighouden, ofwel naar onderzoek kijken waarvan de resultaten ook elders ter herhalen moeten zijn. Exacte wetenschap streeft naar een conformisme, waarin iedereen zo veel mogelijk dezelfde ideeën over de [ontsluiting van de] werkelijkheid heeft.
Maar, voor de geschiedtheorie gaat dit nu juist niet op. Historici zullen het verleden altijd beschouwen met ideeën uit hun eigen tijd, wat de geschiedschrijving per definitie een discussie zonder eind maakt. Al over zeg veertig jaar is de cultuur subtiel zo veranderd dat net even anders naar vroeger gekeken zal worden, en accenten verschuiven. Dit maakt conformisme onder historici dus vrijwel onmogelijk, of hoogstens een tijdelijke zaak.
Toch werken historici wel degelijk rationeel, aldus Ankersmit. Maar hun werk kan nu juist ook een unieke waarde ontlenen aan hun originaliteit, en dus hun subjectieve manier van kijken.
En dat is een troost.
RSS feeds