Draagbare Van Doorn ~ J.A.A. van Doorn
Telkens als er een auteur overlijdt, is er de vraag of het de moeite loont me in zijn oeuvre te verdiepen. Schrijvers worden doorgaans snel vergeten. Hun boeken zijn na een paar jaar ineens weg, alsof ze nooit hadden bestaan.
De socioloog J.A.A. van Doorn [1925 – 2008] stierf in mei dit jaar. En hem kende ik vooral als columnist, niet om de grotere werken die hij schreef.
Deze bloemlezing uit zijn werk gaf me meerdere redenen om hierna toch eens wat beter te kijken naar Van Doorn’s oeuvre. Al is dit niet omdat hij nu zulke boeiende theorieën zou hebben. Van Doorn blijkt bij uitstek een schrijver te zijn van losse ideeën.
Samensteller Gerry van der List heeft dit boek in drie parten verdeeld. De columns komen eerst, gevolgd door essays, en dan wetenschappelijke publicaties. En mij viel op dat er bij Van Doorn in aanpak of toon betrekkelijk weinig verschil is tussen die verschillende soorten teksten. Tegelijk valt wel het enorme blikveld op waarmee hij keek.
Heel opvallend is bijvoorbeeld dat Van Doorn zich niet binnen de sociologie verschanste, zoals veel van zijn collegae wel menen te moeten doen, maar zich in zo veel mogelijk verschillende kringen bewoog. Wie alleen zijn eigen vak kent, kent ook dat niet, zo schreef hij terecht.
Iemand die zich zo bewust is van hoe de eigen blik vertroebeld kan worden, durf ik wel op zijn oordeel te vertrouwen. Dat speelde duidelijk mee in mijn waardering bij het lezen van deze bundel. Helemaal doordat Van Doorn zo ook telkens weet aan te tonen hoezeer politiek correct denken bij anderen tot tunnelvisie leidt.
Wat ik wil zeggen is niet méér dan nazeggen wat al door menig historicus is geponeerd: Nederland zoals wij het kennen, is niet organisch gegroeid maar resultaat van historisch toeval en staatkundige constructie. De negentiende-eeuwse eenheidsstaat diende als politiek staketsel dat de verdeelde samenleving bijeen moest houden, al was het maar omdat in die tijd van militair nationalisme alleen duidelijk geprofileerde nationale staten konden overleven.
In dienst van die eenheid werd een nationale mythe geschapen, geconcretiseerd in de bevordering en popularisering van een vaderlandse letterkunde en muziekcultuur, van schilder- en beeldhouwkunst, en van monumentale bouwprojecten. […]
Deze moderne natie-staat die geruime tijd buitengewoon succesvol is geweest, heeft thans zijn beste tijd onmiskenbaar gehad. Daar beginnen onze problemen. [241 – 242]
RSS feeds