Our Culture, What’s Left of It ~ Theodore Dalrymple

► door: A.IJ. van den Berg

Er is iets merkwaardigs met deze bundel essays van Theodore Dalrymple. De tweede helft maakt bijvoorbeeld het deel daarvoor eigenlijk wat nietszeggend, en braaf.

Dalrymple publiceert in de eerste helft van het boek een aantal keurige essays over culturele onderwerpen, en over wat schrijvers. Maar hij is daarbij wel de zoveelste auteur die iets meldt over bijvoorbeeld Shakespeare, of Viriginia Woolf. Of desnoods Stefan Zweig, hoewel die in de Angelsaksische wereld inmiddels geheel vergeten schijnt te zijn.

Nee, Dalrymple — een pseudoniem — was in een eerder leven arts. En hij verkoos het daarbij om praktijk te houden waar alleen de grootste idealisten dit zullen doen. Hij was gevangenisdokter. Hij had een huisartsenpraktijk in een achterbuurt. Dit waren twee posities die weinigen hebben ingenomen. Wat hem dan weer een unieke autoriteit geeft om pessimistische beschrijvingen te geven van de problemen in de Britse onderklasse .

En die ruiken waar. Al hebben de beschrijvingen ook iets paternalistisch; of misschien zelfs Nietzscheaans.

Maar in deze tijden, nu in Nederland bijvoorbeeld elke achterbuurt eufemistisch prachtwijk zal heten, durft toch geen autoriteit Dalrymple’s conclusies te onderschrijven. Ook al is de samenleving aanmerkelijk minder maakbaar dan altijd werd gedacht. Nu ja, de grootste populisten onder de politici kunnen ruim ammunitie vinden in Dalrymple’s essays. Wat dit betreft is het goed dat hij zich duidelijk tegen een paar stokpaardjes van de grootste schreeuwlelijks heeft gekeerd.

Zo ziet hij het moslimfundamentalisme eerder als een laatste stuiptrekking van dat geloof dan wat anders.

En ook mist er iets aan dat tweede deel essays waarin Dalrymple wel met gezag aan het woord is. Misschien is het gewoon een dokterskwaal, en blinkt hij wel uit in het stellen van diagnoses — zoals zijn opleiding hem leerde — maar heeft hij te weinig zicht op wat genezing kan brengen. Als er al genezing mogelijk is natuurlijk.

Enfin, dat eerste deel met de stukken over hoogcultuur dient vanzelfsprekend als contrast met dat tweede, met al die beschrijvingen van mensen die alleen de meest onmiddellijke bevrediging nastreven. En de boodschap die Dalrymple daarmee heeft, is overduidelijk. Intellectuelen en elite, bescherm uw wereld. Dat die er is, spreekt niet vanzelf.

Cultuurpessimisme wordt meestal vanuit de hoogte bedreven, door lieden die een overzicht claimen te hebben. Het is in die zin net iets anders om cultuurpessimisme te bedrijven met gesomber uit de achterbuurten. En het kan natuurlijk zijn dat ik zo in mijn eigen denken verstard ben, dat deze essays me betrekkelijk weinig zeiden. Maar er ontbreekt iets aan Dalrymple’s beschouwingen, en het ergert me dat ik niet precies kan verwoorden wat.