Retourtjes Nederland ~ Simon Kuper
De treffendste analyses over Nederland komen niet van landgenoten. De vis kent het water niet waarin die zwemt. Analyses hebben ook alleen nut als er in detail vergeleken kan worden, tussen hoe het hier is en daar.
Simon Kuper voldoet aan de elementaire eis te kunnen schrijven over wat hij zelf aan verschillen heeft waargenomen. Hij woonde tien jaar in Nederland — van zijn zesde tot zijn zestiende — en hield daar een liefde aan het land en zijn bewoners aan over. Maar zijn ouders kwamen uit Zuid-Afrika, en hij woonde tijdens zijn volwassen leven in Londen en Parijs.
Vanzelfsprekend is ook dit een boek dat de vraag probeert te beantwoorden waarin Nederland veranderde sinds de moord op Fortuyn. Want, hoewel vaker buitenlanders schreven over het wonen in Nederland, er kwam nu eenmaal een hausse in dit soort publicaties sinds 2002.
Toch zou ik Kuper enorm tekort doen, door hem te verwijten enkel een tekst te hebben geproduceerd waar een uitgeverij vraag naar vermoedde. Daarvoor doet hij veel te zinnige observaties. Al sluit nogal wat daarbij aan wat mijn eigen gedachten al waren over Nederland; die rustige uithoek van de wereld vol kneuterige burgertruttigheid; die grote familie; dat land met de rijkste armen en de armste rijken. Ik vind dit boek daarom misschien beter dan het is.
Kuper vertrok mede omdat hij nooit Nederlander met de Nederlanders had kunnen worden. Hij bleef een buitenstaander. Eeuwig herkenbaar aan zijn fouten in de taal, en misschien ook aan zijn lengte; die hier als grappig klein ervaren werd.
Want, dat is het aardige aan dit boek. Kuper schuwt de onbewijsbare stelling niet, en zet alleen daarom al tot nadenken. Voor hem wordt veel van het Nederlandse karakter bijvoorbeeld verklaard door de grote gemiddelde lengte hier, en de onbewuste zelfgenoegzaamheid die daar het gevolg van is.
Ik vind het alleen al prettig hoe zo’n idee die merkwaardige discussie over de ‘Nederlandse identiteit’ verheldert.
Maar de interessantste opmerkingen doet Kuper over Nederland als klassenmaatschappij — waarvan het opmerkelijkst nog wel is dat klassenverschillen hier zo gebagatelliseerd worden. Dus denken overheden nog altijd dat iedereen alles kan worden; zelfs al is er discriminatie naar afkomst op de arbeidsmarkt.
Ook is boeiend hoe hij vergelijkingen trekt tussen de integratie van immigranten in Londen, en die in Nederland. Al ziet hij ook wel in dat er minstens éen heel wezenlijk verschil is tussen beide. Niemand die naar het Verenigd Koninkrijk verhuist, trekt in twijfel dat het belangrijk is om het Engels te beheersen.
Daarbij komt dat zo veel mensen uit zo veel landen Engels spreken, dat geen native speaker opkijkt van nog eens een andere tongval. In Nederland is alleen die tolerantie er al niet.
Simon Kuper, Retourtjes Nederland
175 pagina’s
Uitgeverij Atlas, 2006
[x]opgenomen in het dossier: vreemde ogen
RSS feeds
Willem Bever op 26 november 2008 @ 00:06:36
wat een mooie stukken zijn dit toch. hulde. lekker doorgaan.