Die Kunst, Recht zu behalten ~ Arthur Schopenhauer

► door: A.IJ. van den Berg

Gelijk krijgen interesseert me niet wezenlijk. Gelijk hebben is belangrijker, zo zeg ik Karel van het Reve na. Omdat gelijk hebben altijd gekoppeld blijft aan de vraag waarom iets dan wel zo is.

En er zijn slechts weinig eeuwige waarheden.

Maar, de wereld zit anders in elkaar. Die wordt de gelijknemers gedomineerd. En de argumenten, als die er al zijn, van deze lieden, deugen zo zelden.

Doorgaans is mijn reactie dan om dergelijke gebreken aan te wijzen. Zoals dat men te stellig was, over iets waarover nogal wat kennis ontbreekt. En merkwaardig genoeg wordt zo’n relativering van mij dan weer opvallend vaak arrogant geacht.

Nu zijn de gelijknemers ook op een andere manier aan te pakken. En Arthur Schopenhauer zette al begin negentiende eeuw op een rij wat daarbij zo enkele tactieken waren. Daarbij onderscheid makend tussen de aanval ad rem, en die ad hominem; ofwel worden de argumenten van de tegenstander gewogen binnen het grote geheel der dingen, danwel worden die aangepakt binnen wat deze verder nog voorstaat.

Dit leverde in totaal 38 debattrucs op.

Vele daarvan zijn in een paar woorden uit te leggen. Wie bijvoorbeeld zijn tegenstander kwaad maakt, schakelt daarmee ook diens oordeelsvermogen uit. Dus kan het lonen ruzie te zoeken.

Enkele kunstgrepen vergen meerdere pagina’s uitleg. Waarbij Schopenhauer met regelmaat teruggrijpt naar klassieke uitspraken over de retorica, zoals die al opgetekend werden door Aristoteles. De basis voor elke debater is ook gewoon dat deze geloofwaardig overkomt, de emotie van de luisteraars pakt, en iets vertelt dat logisch lijkt. Dit is millennia later niet anders dan toen.

Wat daarom ook opvalt aan de Schopenhauer’s opsomming is dat iedereen veel van de genoemde kunstgrepen al kent. Beluister bijvoorbeeld eens een interview met een willekeurige politicus — liefst éen met wat macht — en merk op hoe zo iemand voortdurend tracht de overhand te houden. Al was het maar door zich niets van de interviewer aan te trekken, en rechtstreeks het publiek toe te spreken.

Heeft Schopenhauer hiermee dan een boek geschreven dat voor iedereen nuttig is, in onze mediacratie? Nee, maar met enige bewerking zou deze tekst tot ver in deze eeuw dienst kunnen doen om debatten te leren ontleden.

Moeten er wel telkens nog wat dan actuele voorbeelden aan worden toegevoegd — want die veranderen wel.