Web van dromen ~ C.O. Jellema

► door: A.IJ. van den Berg

Dagboeken kunnen vele doelen hebben. Dit maakt elk gepubliceerd dagboek anders — helemaal als de auteur het nooit voor publicatie bedoeld heeft.

En C.O. Jellema [1936 – 2003] schreef zijn dagboeken puur voor zichzelf. Een web van dromen is daarom een intiem dagboek. Een persoonlijk filter. Doordat hij vooral over zijn verhouding tot de personen nabij schreef, zal hem vaak duidelijk zijn geworden wat hij waarschijnlijk al wist, maar misschien nog niet durfde te onderkennen.

Daarbij is Jellema telkens hard voor zichzelf. Hij schrijft nooit genoeg. Hij heeft nog niets gepresteerd.

En dan is daar zijn homoseksualiteit nog, waar hij meer problemen mee heeft dan zou moeten.

Helaas bracht deze bloemlezing uit dit strikt persoonlijke schrijfwerk van Jellema vooral dat gekleurde kijkje op Jellema’s moeilijkheden en frustraties. Daarom voelde ik me vaak meer voyeur dan lezer, en dan niet op een prettige manier. Ik kreeg te vaak het negatief van een zelfportret te zien. Dit was mij niet aangenaam, ook al omdat ik de schrijver leerde kennen als iemand die zich voor vele zaken schaamde.

Misschien dat er buiten dit boek nog dagboekpassages zijn waarin Jellema het wel inhoudelijk heeft over de literatuur die indruk maakte, of juist niet. Misschien dat er passages bestaan waarin hij wel hardop denkt over gedichten die hij schrijven wilde, of onderwerpen voor essays. Misschien heeft samensteller Gerben Wynia zulke tekstgedeelten weggelaten, en ligt mijn probleem met dit boek aan hem.

Nu kwam er slechts af en toe een flard door van Jellema’s ideeën over de wereld buiten zichzelf. De dagboekgedeelten uit de laatste jaren zijn wat dit betreft rijker dan het eerste gedeelte van het boek. En altijd zijn die alinea’s interessant. Helaas zijn het er te weinig.

14 mei 1972
Luisterend, dus los van de gedrukte letter, besefte ik opeens hoe belangrijk het beeld is en hoe ondergeschikt de taal: de taal dient het beeld. Dat behoedt voor verstarring en abstractie. Het beeld is natuurlijk alleen met het juiste woord te treffen, dat wel.
Wat is een gedicht toch een raadselachtig iets: het is taal, het is beeld en het zegt iets wat noch met de taalvorm, noch met het beeld helemaal samenvalt. Omdat het ook een inzicht, een gevoel, een besef is.