Jaren die dubbel telden ~ J. de Kadt

► door: A.IJ. van den Berg

Het is jammer dat de politieke herinneringen van Jacques de Kadt [1897 – 1988] maar drie delen beslaan, en geen vier. Nu houden zijn memoires op in de jaren veertig. Terwijl hij daarna nog Kamerlid werd, voor de PvdA. En trouwde.

Mij intrigeert het inmiddels, wat De Kadt over de wederopbouwjaren te zeggen zou hebben gehad. Over de welvaartsgroei, en de effecten daarvan. Of over hoe de Sociaal-democraten, in ruil voor eindelijk wat macht, hun beginselen verkwanselden.

Jaren die dubbel telden gaat over De Kadt’s tijd in Indonesië. Waar hij aanvankelijk in 1940 niet binnenmocht, door het politieke onbenul van veiligheidsdienst. Dan toch werd toegelaten, als gast, vanwege de speciale omstandigheden. En toen de oorlog met Japan uitbrak wel weer geacht werd om dienst te nemen.

De Kadt weigerde, juist omdat hij niet officieel in het land was toegelaten. Daarop moest hij toch burgerdienst doen. En die kwam er op neer dat hij, dat toch zo onbetrouwbaar geachte sujet, telefoonlijnen moest afluisteren, en zo nodig censureren.

Als er éen ding naar voren komt uit dit derde deel, dan wel hoe incapabel het Nederlandse bestuur in Indië was. Al zal daar zeker wat kleuring bij zitten van De Kadt. Heel interessant is bijvoorbeeld hoe het er volgens hem tijdens de eerste maanden van de vrije republiek Indonesië voor stond. Zo had Nederland absoluut goede betrekkingen met het nieuwe bewind kunnen krijgen. Maar zowel daar, als in Den Haag, dachten de hoge heren nog als kolonisatoren. Dus werd het oorlog.

Jacques de Kadt was het al in de jaren dertig duidelijk dat verzelfstandiging van het land de enig logische ontwikkeling zou zijn.

Boeiend aan dit boek waren voor mij niet de gekende verhalen, zoals het verblijf in de Jappenkampen, maar bijvoorbeeld hoe hij na de capitulatie van Japan correspondent in Indonesië werd, voor Het Parool in Nederland — een krant die illegaal tijdens de Tweede Wereldoorlog werd opgericht. Over zijn goede contacten met de Indonesiërs toen. Hoe moeilijk het daarbij was om zijn stukken in Nederland te krijgen. Of dat hij niet wist dat er amper papier was om kranten te drukken, waardoor zijn artikelen sterk ingekort verschenen. Waarmee ook alle ruimte voor nuance verdween.

Verder verschilt dit boek op éen cruciaal punt van de eerdere twee delen. Die boeken gingen over hoe een zelfstandig denkend mens reageerde op normale omstandigheden, hoe veel mis daar ook mee was. Dit slotdeel gaat erover hoe dezelfde man reageerde op eenmalige uitzonderlijke omstandigheden. En daar zal me absoluut minder van bijblijven.