Asielzoeker ~ Arnon Grunberg
Geen Nederlandse schrijver zal deze eeuw vaker bekroond zijn als Arnon Grunberg. Geen auteur meer bejubeld. Boeklog toont alleen onbarmhartig dat al bijna zeven jaar zijn verstreken zonder dat ik een roman van Grunberg gelezen heb.
Ik begreep alle jubel nooit zo.
Maar, het moet gezegd, De asielzoeker liet me meteen zien dat vooroordelen een mens soms weghouden van iets dat wel degelijk kwaliteiten heeft. Wat ik in het eerste hoofdstuk las, was heel goed geschreven. Weliswaar werd de intrige wat trager opgebouwd dan ik het prefereer. Alleen heeft de roman een behoorlijke lengte, dus was tempo misschien niet meteen vereist. En de vulling om de eerste plotelementen heen, vaak bestaande uit die zo typisch Grunbergiaanse terzijdes, boeide toch ook. Plus, wat er aan verhaal werd opgezet, was enigszins ziek, maar intrigeerde al direct.
Bij het tweede hoofdstuk waren de twijfels bijna verdwenen. Ineens werd zichtbaar ook dat Grunberg’s manier van schrijven enorm tegenwoordig veel invloed heeft op andere auteurs. En op webloggers, niet te vergeten.
In hoofdstuk drie, vanaf pagina 57, ebde alle euforie vrijwel meteen weer weg. Alle vaart is dan al uit de plotontwikkeling verdwenen. Grunberg begon weer eens met wat ik zo slecht kan uitstaan aan zijn werk.
Als schrijver blijft hij toch vooral een beul met een beperkte set aan martelmethodes — en ik schreef deze zinnen al zonder het kaft van dit boek goed bekeken te hebben. Hij brengt wat personages bij elkaar in een onmogelijke situatie en beschrijft vervolgens hoe ze spartelen. Grunberg is het eeuwige rotjongetje, dat een vergrootglas gebruikt om het zonlicht te bundelen, en zo wat mieren voor zijn amusement te laten kronkelen tot ze stinkend verbranden. Of, bij wijze van grote verrassing, toch nog ontsnappen.
Dit is op zich nog daar aan toe. Alleen lijkt het of hem de spartelingen meer interesseren dan zijn personages. De mensen die hij beschrijft, blijven karikaturen; de paar emoties die zij kunnen voelen, zijn al razendsnel voorspelbaar. En dit probleem brengt dan weer mee dat Grunberg doorgaans slechts via groteske effecten nieuwe intrigerende vragen in zijn boeken weet aan te brengen. Frankenstein is hij dan, die met bliksemflitsen uit het niets het kreng tot leven moet wekken dat hij tot dan de zuurstof onthouden heeft.
Er is daardoor zo zelden iets dat mij dwingt om de belangstelling voor zijn romans vast te houden.
Het verhaal van De asielzoeker gaat over Beck. Dat is niet de zanger Beck, bekend van de hit ‘Loser’, maar Christian Beck, waarover Grunberg beslist heeft dat het een verliezer is. Dit personage heeft zich namelijk uit het volle leven teruggetrokken. De man is tevreden met werk als vertaler van gebruiksaanwijzingen. Hij leeft onopvallend in de Duitse stad Göttingen, dat op weinig meer kan bogen dan een historisch centrum.
In het bestaan van Beck treden binnen korte tijd twee veranderingen op. Zijn vriendin wordt ziek, en zal daar niet van kunnen genezen. En zij wil als laatste daad nog iemand redden. Dus trouwt ze met een veel jongere man; een uitgeprocedeerde asielzoeker, die vervolgens bij Beck en zijn vriendin intrekt, en hem zo uit het gezamenlijke bed verdrijft.
Beck laat al dit lankmoedig gebeuren. Maar dan komt het boek dus aan in hoofdstuk drie, en moet Grunberg gaan uitleggen waarom zijn belangrijkste personage alles over zich heen liet komen. Plus, wat hem dan nog wel interesseerde. Manoeuvreren in stilstand levert dit op, en misschien mag ik Grunberg nog niet eens kwalijk nemen dat hij zo matig in deze zware opdracht slaagde. Alleen heeft de schrijver wel zichzelf in die onmogelijke situatie gebracht.
Blijkens de lof die deze roman ontvangen heeft, is wat Grunberg over dat leven van Beck schreef desalniettemin heel bijzonder.
Tja. Een handige vakman is Grunberg op zinsniveau zeker. Dat nog net wel. Maar wat een schraalte verder. Aan ideeën. Aan alles wat een boek memorabel maakt, of de moeite maakt om nog eens te lezen.
RSS feeds