Sprookjes van de Lage Landen ~ met tekeningen van Peter Vos

► door: A.IJ. van den Berg

De voornaamste reden om Sprookjes van de Lage Landen nog eens te bekijken, was om de tekeningen van Peter Vos. Want, dat van die sprookjes geloofde ik aanvankelijk wel.

Alleen vielen toen de tekeningen me tegen. Vos heeft hier een iel pennetje voor gebruikt, en deed daarmee alles in lijn, wat een wel heel flets beeld geeft, waardoor er nauwelijks diepte in de paginagrote afbeeldingen is gekomen. En de pagina’s zijn groot.

Dus waren het slechts details die me opvielen. Een vlucht vogeltjes hier, een parmantig haasje daar.

Misschien was het de bedoeling van de fletsheid dat ik daardoor beter kijken zou, bedenk ik me nu.

Daarmee werden de sprookjes interessanter, ook al omdat het niet de standaardverhaaltjes waren waarmee ik als kind al ben overvoerd. Geen Vrouwtjes van Stavoren staan er in dit boek.

Een aantal verhalen herkende ik dan wel weer, als Kamper Uien. Maar, dat is nu eenmaal altijd zo met sprookjes en volksverhalen. De thema’s van al die mondeling overgeleverde vertellingen komen overal voor. Maar op een gegeven moment is er dan iemand geweest die ze heeft verzameld, en soms van een gemeenschappelijke personages of een centraal idee heeft voorzien — zoals dat de inwoners van Kampen dom zijn — en dan worden ineens dat de versies die verder worden verteld.

Ik herkende ook geschiedenissen die net zo voorkomen bij Baron von Münchhausen, of de broeders Grimm’s oerverzameling.

Prettig aan deze verzameling is de mix van langere en soms heel korte verhalen. Ook goed vond ik dat de deugd lang niet altijd overwint, dat domheid soms ongenadig hard wordt afgestraft.

Wel heeft het werk van Robert Darnton inmiddels mijn blik gescherpt. Uit zijn opmerkingen over de sprookjes die ongeletterde Fransen elkaar vertelden, in de achttiende eeuw, meen ik toch te moeten afleiden dat de meeste Sprookjes van de Lage Landen uit een latere periode dateren. Zo gaan in deze verzameling maar heel weinig verhalen over eten.

Ook viel het met de wreedheden wel mee. Al vallen er vele verhalen doden, maar daar is dan altijd wel een reden voor. Er is ook meestal wel te zien dat een verhaal verder leefde omdat er om te lachen viel.

Hoewel.

Het zigeunermeisje aan de galg
[fragment]
De rechter bekeek het schepsel voor hem, in lompen gehuld, met magere armen en benen, en ogen die vroegen en wisten.
‘Volwassen booswichten moeten aan de galg’, mompelde hij, ‘kinderen niet.’
De man die zojuist het doodvonnis had geveld, wenkte de gerechtsdienaar.
‘Haal mij een appel, vlug.’
De appel werd gebracht en de rechter wierp een goudstuk naast de vrucht op tafel.
‘Welk van de twee wil je?’ vroeg hij haar.
Het zigeunermeisje begreep zijn gebaar, sprong naar voren en pakte de munt. Als ze goud thuisbracht, kreeg ze geen slaag. Met goud kon ze appels krijgen, zoveel ze kon dragen.
‘Ze heeft haar eigen vonnis geveld’, sprak de rechter. ‘Ze weet wat waarde heeft en wat niet, als een volwassen vrouw.’
De beul bracht het zigeunerkind naar de galg.
[46-47]