Mesmerisme en het einde van de Verlichting in Frankrijk ~ Robert Darnton

Schijnbaar eenvoudige vraag: wat hield de Fransen bezig aan de vooravond van de revolutie in 1789?

Antwoord: hoe bepaal je dat?

Robert Darnton weet zeker dat de Fransen met heel andere zaken bezig waren dan politiek. Natuurwetenschappen intrigeerde ze. Waarbij het simpele feit dat de luchtballon uitgevonden was heel wat meer mensen ontvankelijk maakte voor wetenschappelijke kennis dan welk traktaat ook.

Alleen waren de natuurwetenschappen indertijd nog een merkwaardig mengsel van feiten en fictie. Dus konden ook allerlei mooie praters grote invloed krijgen.

Mesmerisme en het einde van de Verlichting in Frankrijk gaat vooral over de leer van éen man. De Duitse arts en astroloog Franz Anton Mesmer [1734 – 1815]. Die het ‘dierlijk magnetisme’ had ontdekt, en iets dat leek op wat later hypnose ging heten. Mesmer verbleef even in Parijs; waar zijn medische werken niet werden erkend door de autoriteiten. Wat er na zijn vertrek uit Frankrijk met hem gebeurde, is niet goed bekend.

En dan levert zo’n geschiedenis aardige verhalen op. Ook al, omdat er ontwikkeling zat in de gekte. Latere aanhangers van Mesmer zouden waarschijnlijk niet goed herkennen wat de eerste mesmeristen nu precies bezig hield.

Dus was dit een prettig leesbaar boek. Al geldt bij alle boeken over de wetenschappelijke kennis van vroeger, en hoe daar over gepraat werd, ook dat de hedendaagse lezer zich wel erg makkelijk slimmer kan voelen.

Ik blijf alleen moeite houden met de openingszet van Darnton.

Dat hij het verhaal van Mesmer, en het mesmerisme wilde vertellen, is, mede gezien de aard van dat materiaal, begrijpelijk. Maar de claim dat dit het was dat de Fransen vooral intrigeerde, gaat me gewoon net te ver.