Lotgevallen van de brave soldaat Švejk | deel 2 ~ Jaroslav Hašek

Opvallend aan het tweede deel uit de trilogie over de Lotgevallen van de brave soldaat is de titel. ‘Aan het front’ heet dit deel. Terwijl de soldaten zich nu juist dit hele boekdeel lang op gepaste afstand bevinden van dat front. En de enige strijd die er is tussen ondergeschikten en leidinggevenden plaatsvindt.

Deel twee is duidelijk een onderdeel van de trilogie. Niet goed op zichzelf te lezen, maar allereerst een passage van het eerste deel naar het derde. En dan nog een omweg bovendien, omdat er niet vreselijk veel in gebeurt.

De brave soldaat Švejk raakte onder meer zijn bataljon even kwijt. Omdat zijn papieren en treinkaartje in het bezit zijn van zijn luitenant gaat Švejk daarop maar te voet op pad, op een tocht die steeds om dezelfde plaats cirkelt. Na veel misverstanden vindt hij dan zijn bataljon terug. Waarop Švejk een tijd de petoet in moet. Daarna wordt hij gepromoveerd tot ordonnans, terwijl zijn bataljon en de bataljons in de buurt zich klaarmaken voor een vertrek naar de vuurlinie.

Zo’n boek is daarom alleen interessant door de dialogen, en andere gesproken tekst. Daar zit de frictie in, daar is de humor te vinden.

Wel werd Jaroslav Hašek een beter schrijver in de loop van dit deel. Er kruipt langzamerhand een extra laag in het verhaal. Eerst volstond het nog wel om een sloomslimme man op te voeren die alles letterlijk neemt, en zo het hele militaire apparaat kan ontregelen. Dit alleen al was een vrij effectieve kritiek op blinde gehoorzaamheid, en onnozele regels.

Daarna gaat steeds zwaarder meewegen dat de Tsjechen maar vreemde eenden waren in de bijt van keizerlijke Oostenrijkse leger. Vrijwel geen van de soldaten had vrijwillig dienst genomen. Voor de officieren gold dat dan weer niet, maar die ontkenden dan gauw eens Tsjechisch te verstaan; omdat dit beter voor hun carrièrekansen was.

Toch, het voornaamste dat deel 2 heeft gedaan, is dat er nu een plicht bestaat ook snel deel 3 en 4 te lezen, en hier te behandelen.

[wordt daarom vervolgd]