Heldere hemel ~ Tom Lanoye

► door: A.IJ. van den Berg

Vlaanderen doet dit jaar ook mee, dus telt het Boekenweekgeschenk 2012 een nog hogere oplage dan normaal. Een klein miljoen van deze boekjes zal dezer dagen worden uitgedeeld.

Ongetwijfeld wordt Heldere hemel daarmee in verhouding het minst gelezen boek aller tijden. In een vrije democratie.

En heel veel missen de mensen ook niet die deze uitgave achteloos terzijde leggen. Ooit, lang geleden, vond ik Tom Lanoye een veelbelovend jong auteur; mede om wat hij allemaal durfde. Inmiddels is hij gearriveerd, en heb ik ook heel veel niet van hem gelezen. En dan is er meteen op de eerste pagina’s de constatering dat Lanoye tegenwoordig ontiegelijk veel woorden nodig heeft om iets te zeggen.

De schrijver is een uitlegger geworden. Mijn minst geliefde type auteur, sinds ik zelf kan lezen. Omdat ik nu eenmaal verrast wens te worden door een boek. Omdat ik mee wens te denken met het verhaal of de verhaallijnen; simpelweg omdat daarmee mijn betrokkenheid vergroot wordt.

Deze korte roman speelt zich af tot vlak voor een ooit echt gebeurd vliegtuigongeluk. In juli 1989 stortte een onbemande Russische MiG neer op een huis in Kooigem, na een vlucht van 1000 kilometer op de automatische piloot. Daarbij kwam een jongen in dat huis om.

Lanoye koos er daarbij voor om twee geschiedenissen te verzinnen. Dat huis en liefst ook een jongen daarin moesten een lading krijgen, waardoor de vernietiging van beide als een klap zou aankomen.

Bovendien kwam de vlucht van dat vliegtuig in 1989 enkele maanden voor in Berlijn de Muur zou vallen. Er was grote onrust in de Oostblok-landen; wat in het Westen met zorg werd geobserveerd. Regimes in nood kunnen namelijk zo maar krankzinnige beslissingen nemen. Desnoods door dan maar hun grootste vijand aan te vallen.

Geen van deze twee verhaallijnen werd ook maar een tel geloofwaardig uitgewerkt. Wat absoluut kwam door een totaal gebrek aan suggestie.

Nu is de Boekenweek allereerst bedoeld om volk in de winkels te krijgen. Dat daar anders niet komt. Dus is het Geschenk allereerst bedoeld voor mensen die anders nooit lezen. Moest ik eindelijk maar eens willen begrijpen.

Alleen staat die gedachte me niet aan.