Faraway Nearby ~ Rebecca Solnit

Van moppen wordt doorgaans gezegd dat die als kikkers zijn. Wie die probeert te ontleden, maakt ze daarbij domweg dood.

Literatuur ontleden, om te zien wat maakt dat een boek werkt, heeft niet per se dat fatale effect. Sterker nog, enige kennis van wat goede boeken tot goede boeken maakt, helpt vervolgens ook bij het lezen van andere teksten.

Maar schrijf op waarom een boek goed is, en dat proza wordt al gauw dodelijk saai, en nietszeggend. Weten iets goeds te lezen, komt zo vaak op weinig anders neer dan een gevoel dat tegen zekerheid aanleunt.

Rebecca Solnit’s recente The Faraway Nearby is een erg goed boek. Tegelijk schrijft Solnit nogal experimentele werken. En voor mij zit de waarde niet in dat experiment — al toont de schrijver daarmee ook vrij makkelijk aan dat enige anarchie wel degelijk levende en sprekende teksten kan opleveren, in plaats van materiaal dat enkel voor ingewijden interessant is.

Wat dit boek onder meer zo memorabel maakt, is dat Solnit telkens een lopende verhaallijn loslaat, om een andere te verkennen. Daardoor spelen er halverwege het boek zeker zes mogelijke boeken door elkaar heen. Vervolgens worden deze verhaallijnen in omgekeerde volgorde min of meer afgerond. Want sommige verhalen houden een open einde.

Ze gaf mij als lezer, kortom, wel wat te doen; ik had heel wat te onthouden. Alleen maakte mij dit niet uit.

The Faraway Nearby is een sterk autobiografisch boek. Waarbij een belangrijke lijn de aftakeling van haar moeder vormt. Die lijdt aan dementie. Als extra complicatie bij de zorg die deze vrouw daardoor ineens eist, weegt dan dat Rebacca Solnit haar nogal egoïstische moeder eigenlijk nooit zo erg gemogen heeft; door haar opvallende gebrek aan empathie. En dat is dan vanzelfsprekend weer een gedachte die niet gedacht hoort te worden.

Vervolgens kreeg Solnit zelf ook gezondheidsproblemen; die fataal hadden kunnen zijn.

Tegelijk werd The Faraway Nearby daarmee ook een boek over wat wij over vertellen over onszelf, en de kracht van levensverhalen — zij het dat ook hier weer een voorbehoud speelt. Want wat is dat precies dan? Vertellen? Of een autobiografisch boek?

The object we call a book is not the real book, but ist potential, like a musical score or a seed. It exist fully in the act of being read; and its real home is inside the head of the reader, where symphony resounds, the seed germinates. A book is a heart that only beats in the chest of another. The child I once was read constantly and hardly spoke, because she was ambivalent about the merits of communication, about the risks of being mocked or punished or exposed. The idea of being understood and encouraged, of recognizing herself in another, of affirmation, had hardly occurred to her and neither had the idea that she had something to give others. So she read, taking in words in huge quantities, […] [63]

Want wat het ene moment een medicijn kan zijn, hoeft dat daarop niet te blijven. In het o zo persoonlijk lijkende The Faraway Nearby komt Rebecca Solnit uiteindelijk tot de conclusie dat het autobiografische van haar verhalen het minst interessante aspect daarvan is.

Waarmee de voornaamste waarde van dit boek voor mij in de belevenis zat; en daarmee het moment — iets maakte me gretig om verder te lezen, iets anders remde me juist af om zo goed mogelijk in te nemen wat er stond, en dus vooral geen haast te hebben — wat maakt dat er na afloop nauwelijks iets is na te vertellen.

Paradoxen kunnen nog net geconstateerd worden — ze verklaren is al iets heel anders.