Men Explain Things to Me ~ Rebecca Solnit

► door: A.IJ. van den Berg

Ik lees weleens wat. Meer dan de meesten tenminste. En helemaal ongemerkt, passeert al die tekst niet. Mijn inzichten nemen er weleens door toe.

Gebruiken doe ik al die opgenomen informatie verder amper. In rechtstreekse gesprekken met anderen tenminste. Eerder in 2018 las ik bij Guus Kuijer hoe dat zou kunnen. Hij beschreef daarbij hoe een kind dat graag leest ineens op afstand kan komen te staan van leeftijdsgenootjes, doordat het in die boeken allerlei nieuws ontdekt, wat dan niet met die anderen te delen valt, omdat bij hen de interesse daarvoor nooit gewekt is.

En ik zag mijzelf weer als jongetje op het schoolplein, vergeefs om aandacht zoekend voor iets dat mij toevallig boeide. De notie dat het heel makkelijk is om anderen te vervelen, zat er daarom al vroeg in.

Paste het ook wel bij mijn introverte aard om dan liefst helemaal niets te zeggen.

Leerde het leven mij vervolgens dat anderen je als vanzelf heel aardig gaan vinden als je vooral hén aan het woord laat zijn.

Dus weet ik nogal zeker mij nooit schuldig te hebben gemaakt aan het gedrag dat Rebecca Solnit ooit zo pijnlijk beschreef in het essay ‘Men Explain Things to Me’. Laat staan iets nog ergers.

Daarin vertelt ze hoe ze op een avond, aan het einde van een feest, nog eens slecht college kreeg van de gastheer, over een boek dat zij toch echt zelf geschreven had. Hij had daarbij dat boek niet eens gelezen, nee enkel uit een recensie ergens opgemaakt dat die uitgave heel belangrijk was. Maar dat Solnit de schrijver kon zijn van zo een belangwekkend werk, pastte simpelweg niet in zijn simpele wereldbeeld.

En van mannen zoals hij, die zichzelf heel belangrijk achten, en anderen zelfs van alles gaan uitleggen over onderwerpen waar ze helemaal geen verstand van hebben, zijn er nogal wat in de wereld.

Na de eerste publicatie van dat essay online, op de opiniesite Tom Dispatch, werd door anderen de website Academic Men Explain Things to Me opgezet. Daarop is vervolgens door honderden vrouwen verbonden aan universiteiten beschreven hoe zij door mannen werden gekleineerd.

Waarop ook het portmanteau ‘mansplaining’ is ontstaan — een woord dat Rebecca Solnit liever niet gebruikt, omdat het bij zulk gedrag niet om een aangeboren afwijking bestaat die werkelijk alle mannen delen.

Alleen zijn er niet eens zo veel hufters voor nodig, totaal overtuigd van hun eigen gelijk, om het leven van hele bevolkingsgrepen te verpesten.

De essays die Rebecca Solnit onder de verzamelnaam Men Explain Things to Me bundelde, verschenen allemaal eerder op Tom Dispatch. Omdat ik die site al heel lang volg, van voor de illegale inval in Irak al, zou het me verbazen als ik de teksten niet allemaal eens eerder had gelezen.

Toen was er in 2017 ineens ook die massale publieke opstand van vrouwen, #MeToo, die nogal wat klootzakkerig gedrag blootlegde, zo het niet misdadig was, van mannen met enige macht over hen. En een boek kan ook interessant worden om te lezen omdat de context verandert waarin het aanwezig is.

Bovendien is lezen denken met het brein van een ander. En als die ander daarbij vanuit een perspectief kijkt dat ik niet heb — omdat ik geen vrouw ben, noch een transgender — kan zo’n auteur al gauw over zaken schrijven die altijd buiten mijn blikveld vielen.

Rebecca Solnit waardeerde ik verder als schrijver ook al zonder dat andere perspectief van haar.

Is het bij de structurele achterstelling van vrouwen alleen wel zo dat die altijd pijnlijker gevolgen heeft dan gedacht; zelfs als ik er vooraf rekening mee houdt dan het erg kan worden.

Over geweld tegen vrouwen schrijft ze dan in deze essays. Over de knechting die het huwelijk zolang was voor vrouwen. Over identiteit. Over geloofwaardigheid; en dan al helemaal als een vrouw zegt dat een man iets oneerbaars heeft gedaan.

Dus uiteindelijk zijn al deze teksten verkenningen van de machtsverhoudingen tussen man en vrouw. Waarin mannen over het algemeen, zoals alle machthebbers altijd, niet zo genegen zijn om iets van de macht af te staan die zij als vanzelfsprekend bezitten. Solnit kon daarmee jaren terug al de reacties voorspellen die de vrouwen zouden krijgen die in 2017 publiek machtige heerschappen aanklaagden vanwege hun wangedrag.

De grootste betekenis van #MeToo lijkt me daarom dat mannen tenminste éen argument voor altijd uit handen werd geslagen. Dat vrouwen lijden onder het gedrag van nogal wat mannen is niet langer af te doen als het gezeur van wat stakkers over geïsoleerde gevallen — het spelletje dat mannen altijd speelden als er sprake was van machtsmisbruik tegenover de andere sexe. Daarvoor hebben te veel vrouwen iets vervelends meegemaakt. En het taboe om daar over nog langer te zwijgen, kon plots weleens zijn verdwenen.

Hier tenminste.