Wat ik nog weet ~ Annie M.G. Schmidt

► door: A.IJ. van den Berg

Annie M.G. Schmidt schijnt niet in haar eerste leugentje gestikt te zijn. En daarom benaderde ik dit deze bundel met persoonlijke herinneringen misschien te voorzichtig. Want Annejet van der Zijl corrigeerde de verhalen van Schmidt over haar jeugd slechts éen maal ferm in Anna; de biografie.

Volgens haar is het onwaarschijnlijk dat Annie Schmidt die periode voor de oorlog in Duitsland slechts een onhandig hulpje in de huishouding was geweest. Want waarom zou een gezin op stand daartoe een onervaren wicht uit Nederland hebben laten komen? Gezelschapsdame misschien voor een tijdje, dat kan nog wel. Au pair.

Opvallend genoeg zegt Van der Zijl vervolgens niets over Schmidt’s laconieke oordeel van het opkomende Nazisme – dat ze daar zoveel onzinnigs aan vond dat die heilsleer eerder belachelijk leek dan gevaarlijk. Voor Renate Rubinstein bijvoorbeeld was dit inzicht later nog hét bewijs van de immense waarde dat een goed ontwikkeld gevoel voor humor heeft.

Mijn exemplaar van Wat ik nog weet was een krijgertje bij aankoop van een andere pocket van de uitgeverij. Daarom stond deze uitgave twintig jaar ongelezen in de kast. En daarmee heb ik mijzelf al die tijd een heel aardig boek ontzegd.

Wat ik nog weet gaat vooral over de kindertijd van Annie M.G. Schmidt, van toen ze de dochter was van de dominee in een klein Zeeuws dorp. Alwaar ze ook buitenstaanders waren omdat ze het lokale dialect niet praatten. En verder omdat ze veeleer binnen bleven, om boeken te lezen, dan dat ze buiten kwamen.

Omdat dit boek daarmee ook portretten biedt van haar ouders staan er aan het eind nog verhalen in van hoe deze dood gingen. Als Annie M.G. Schmidt allang uit Zeeland weg is.

Toch is het vreemd dat ik zo van dit boek genieten kon. Want nader beschouwd had Schmidt ook thuis helemaal niet zo’n leuke jeugd. Haar moeder was nogal dominant, en haar vader werd bij haar weggehouden zo leek het wel. Tekenend daarvoor is het verhaal dat ze schrijft over een grote schoonmaak thuis, waar moeder dan niemand bij wil hebben, waarop ze stiekem met vader de trein neemt naar de grote stad.

Dat lijkt een gebeurtenis van niets. Maar juist om de eenmaligheid en het licht clandestiene karakter van deze dag leverde die toch een memorabel verhaal op.

Hielp de humor van de schrijver niet weinig mee, vanzelfsprekend.

Het enige dat voor mij mistte aan deze uitgave was een volledige verantwoording achterin over de herkomst van de delen uit het boek. Want sommige daarvan zijn columns die dateren uit het begin van de jaren vijftig — en deze werden toen door haar uitgever bewust niet gebundeld, in de hoop dat er nog eens een autobiografisch boekje uit samen te stellen zou zijn. Andere teksten dateren vermoedelijk van vele decennia later.