Onderworpen ~ Michel Houellebecq
Boeken waar rumoer om komt, zijn zelden goede boeken. Daar speelt altijd van alles bij mee van buiten zo’n uitgave. Dat lijkt me een ervaringswet. En aan Soumission van Houellebecq kleeft nogal wat.
Zo kwam deze roman door een macaber toeval uit op de dag dat Moslim-terroristen de redactie overhoop schoten van het satirische tijdschrift Charlie Hebdo.
Gaat het boek er ook nog over hoe makkelijk en snel Frankrijk de islam omarmt, eenmaal er in 2022 een moslim tot president wordt verkozen — in het vacuüm dat de bestaande partijen lieten, ging de tweede ronde van de verkiezingen tussen haar van Le Pen van het Front National (FN) en de gematigde Ben-Abbes, van de Moslimbroederschap.
En waar de auteur in het boek weinig anders deed dan wat bestaande trends op te pakken, en naar eigen smaak bij te buigen, werd hij ineens als een groot ziener beschouwd. Over die islam.
Want betekent islam op zich al niet onderwerping? En maakt dat een moslim vervolgens niet tot iemand die zich onderworpen heeft?
Maar reacties op een boek zeggen altijd nog het meest over degenen die reageren — en ja, dit geldt ook voor elk van mijn boeklogjes. Wie wil kan uit een toekomstroman als deze munitie halen om gebeurtenissen van het moment mee te becommentariëren. Ik vind dat niet heel interessant.
Onderworpen werd als boek nooit beter dan de samenvatting van de inhoud. Terwijl ik er doorgaans niet om geef als me spoilers verklapt zijn, was het bij deze roman een probleem dat het belangrijkste deel van de inhoud me al bekend was. Omdat die samenvatting de roman vertekent.
De uitgave gaat namelijk nooit direct om die presidentsverkiezingen, of de islam, noch over Frankrijk als land met een falend bestuur. Want dat zijn allemaal verwikkelingen op de achtergrond, waarvan de auteur terloops weleens iets van meepikt aan rumoer. Mededelingen zijn dat dan slechts, nooit eens verhaal.
Nee, Houellebecq schreef weer eens een boek over een lul van een vent, en beschrijft allereerst diens niet heel interessante strubbelingen; want veel idee heeft zo iemand nooit. Ditmaal is deze man een professor aan de Sorbonne, die ooit een proefschrift schreef over Joris-Karl Huysmans.
De enigszins ingevoerde lezer weet dan al direct: Huysmans schreef ooit hét boek over decadentie, de roman À rebours | Tegen de keer, maar bekeerde zich later alsnog tot het katholicisme, om daarop enkel nog goed-katholieke romans uit te brengen. Geen idee wat dat laatste precies inhoudt. Alleen lijkt deze kwalificatie me geen pré. Gekwezel dreigt.
En verdomd, wat zijn romans toch voorspelbaar soms, laat die hoofdpersoon uit Onderworpen nu krekt ook zo’n tournure doormaken in diens leven. Aan het eind van het boek bekeert hij zich tot de islam; want dan kan hij weer les gaan geven aan de inmiddels geprivatiseerde Sorbonne. Grote kans daarop dat er uit de studentes enkele echtgenotes voor hem zullen worden gezocht.
Vrouwvriendelijk zijn Houellebecq’s boeken nooit — al komt, toegegeven, niemand er in de romans goed vanaf.
Er viel voor mij helaas niet heel veel te beleven aan dit boek. Toekomstromans waarin een samenleving plots radicaal van instelling verandert, zijn er namelijk volop. En Onderworpen voegde zich grotendeels naar de daardoor bekende sjablonen — zulke omwentelingen gaan altijd opvallend makkelijk; men schikt zich gewillig naar de nieuwe leiding.
Vanzelfsprekend zijn er voorbeelden genoeg in de geschiedenis waarin de officiële opvattingen van een landsbestuur razendsnel veranderden. Frankrijk had in de oorlog zijn met de Nazi’s heulende Vichy-regime in de helft van het land. Alleen waren er dan altijd nog stevige tegenkrachten van buiten.
Nogal wat vreemder wordt het wanneer een traditionele democratie zich vrijwillig opheft.
Ik leerde geen enkel nieuw gezichtspunt kennen uit Onderworpen; dat was mischien wel het grootste probleem bij het lezen. Want dat vrijwel alle mensen accommoderen naar nieuwe omstandigheden, dixit de historicus Kossmann, is geen nieuws. Het enige leesgenot dat deze roman daarom bracht was het herkennen soms van satire door de schrijver ingebracht, of de immer wat viezige zelffelicitatie dat ik sommige puur Franse elementen in het boek meteen begreep.
Het lijkt me ook niet dat deze uitgave heel houdbaar blijft als de presidentsverkiezingen in 2022 eenmaal zijn gepasseerd.
Tenzij er ondertussen in Frankrijk echt een burgeroorlog zou uitbreken…
RSS feeds