Amerika’s destructieve droom ~ Evita Neefs

Amerikanen lees ik ook zelf al over hun land. Van Stud Terkel’s interviews met ‘gewone’ mensen, tot Lessig’s analyses over de corruptie van het politieke systeem, of elementaire rekensommen over wat het een staat eigenlijk kost om zo veel oorlog te voeren, en alles daar tussenin — de beste kritiek komt nu eenmaal altijd van degenen die in het land wonen.

En toch wilde ik, bij wijze van zomerserietje, eens zien wat buitenstaanders zoal hadden op te merken over de Verenigde Staten. Omdat er nu eenmaal dat land is, met alles erin, maar er daarnaast ook hier een opvallende fascinatie bestaat hier voor wat daar gebeurt. En die overdreven belangstelling zegt ook nogal wat; over hoe wij de wereld bekijken, bijvoorbeeld.

Iedere onwelriekende scheet die Donald Trump laat, wordt momenteel ook in de Nederlandse media vermenigvuldigd tot een milieuramp1. Terwijl aan de Duitse politiek, of het EU-beleid, amper aandacht wordt besteed.

Evita Neefs’ boek Amerika’s destructieve droom was daarbij een goede inleiding. In deze uitgave kijkt de Vlaamse journalist nogmaals rond in een land dat ze al jong leerde kennen, als uitwisselingsstudent in 1972, en waar nog altijd veel onbegrijpelijk aan is. Obama regeerde net, ten tijde van de reportages in dit boek. En toch ziet Neefs geen land dat de hoopvolle boodschap van zijn verkiezingsprogramma’s van harte omarmd heeft. Polarisatie is er overal volop daarentegen.

Want dat blijft misschien wel het allermerkwaardigste aan de Verenigde Staten. Waar buitenstaanders een ontwikkelingsland kunnen zien, met nogal bizarre maatschappelijke tegenstellingen, meent vrijwel elke bewoner toch in het beste land op de aarde te leven. Ondanks alle vuurwapengeweld, het hoogste percentage gevangen ter wereld, de grote verslaving aan verdovende geneesmiddelen, of de honderdduizenden faillissementen van degenen die de pech hebben om ziek te worden, en daarop de rekeningen niet kunnen betalen voor hun ziektekosten; enkel omdat ze niet verzekerd zijn.

Ook de in onze ogen nogal schrijnende gevallen willen geen kwaad horen over hun land. Want zelfs die zijn totaal geïndoctrineerd met de idee dat succes een keuze is. Zelfs de allerarmste stakkers in hun verlopen stacaravans ergens op een trailerpark menen dat het tij nog altijd ten goede kan keren, voor hen. Als de overheid toch eens ophield om hen tegen te houden…

En goed, dan is dit een journalistiek boek, waarin de schrijver niet heel diep ingaat op onderliggende processen, of hoogstens ter introductie een beetje, en waardoor ik zelden iets las dat echt nieuw was voor mij. Haar reportages worden evenwel bevolkt door mensen, en die kunnen altijd verrassen. Net als dat Evita Neefs in kort bestek een heel behoorlijk portret weet te schetsen van een enorm land, enkel door naar de minst welvarende streken te reizen om te zien wat daar speelt.

Bovendien wist Amerika’s destructieve droom voor mij nog onverwachts twee vragen te beantwoorden:

Zo ligt er het gegeven dat de VS een nogal fundamentalistisch en doctrinair gristelijk land is. Ondanks dat het land geen staatskerk heeft, weten gelovigen nogal wat invloed uit te oefenen op het politieke beleid. Het waren ook ‘Evangelicals’ die achter de drooglegging zaten begin twintigste eeuw. En ik heb me altijd afgevraagd hoe het kwam dat gelovigen in de decennia nadien politiek zo weinig actief leken. Evita Neefs legde weliswaar niet uit waarom dit was, ze biedt wel een chronologie, en signaleert dat er pas sinds Reagan weer die drang is om de politiek te beïnvloeden.

Toevallig valt dat moment dan net samen met de reeks aan politieke keuzes om de rijken vooral rijker te maken, en de minder rijken te laten verrekken. Waardoor de welvaart in de VS tegenwoordig zo merkwaardig scheef is verdeeld.

Of de vraag waarom de bebaarde Amish toch hun bovenlip glad scheren? Dat is nog altijd in reactie op de oorlogszucht van de Pruisen en hun martiale snorren in de negentiende eeuw. Een snor staat voor agressie.

Evita Neefs, Amerika’s destructieve droom
Hoe de mythe een nachtmerrie werd
304 pagina’s
De Bezige Bij, 2012

1. en laat ‘trump’ nu toevallig ‘scheet’ zijn in Brits Engels [↩]

[x]opgenomen in het dossier: in Amerika, Trump. Donald