Verre velden ~ Ton Lemaire
Grappig aan deze essaybundel van Ton Lemaire [1941] werd dat die te lezen was als een weerwoord op eerdere kritiek van mij. Meer dan eens oordeelde ik dan dat deze schrijver vaak boeken maakte die wel erg vanachter het bureau waren geschreven, rommelend in een ruim gesorteerde boekenkast. Daarin leek de eigen ervaring van de auteur te zeer te ontbreken — terwijl het in essays toch om die persoonlijke invalshoek gaat. Lemaire scheen liever eerst andere schrijvers te willen citeren of parafraseren over iets in de wereld, dan daarin eens zelf rond te gaan kijken.
Nu goed, dan schijnt ook hij met regelmaat over wandelen te hebben geschreven, en dan las ik net deze teksten niet.
De bundel Verre velden bevat alleen ook een laatste hoofdstuk waarin Lemaire rekenschap aflegt van hoe hij een lezer werd, en wat dit lezen hem gebracht heeft. Toevallig was ik daar het meest nieuwsgierig naar. En mooi dat daarin dan precies het voorbehoud werd ingebracht wat ik dus voorheen weleens miste. Ook al gaat Lemaire zelfs daarbij nog terug tot Plato en Socrates om daar uitspraken bijeen te winkelen die passen in zijn betoog.
Maar, aan de ene kant ontdekte hij al jong dat het er in boeken veel spannender aan toe ging dan in het echte leven — het allesverslindende lezen begint nu eenmaal vaak met een lust naar andermans avonturen. Terwijl hij op zijn veertiende toch ook zag dat er een hele wereld bestond buiten dat lezen. Het moment waarop hij de natuur ontdekte, en daarop het daarop ook belangrijk werd in de natuur te zijn. Uiteindelijk werd Lemaire zelfs een buitenmens.
Ikzelf voel me natuurlijk ook aangesproken door Schopenhauers scherpe opmerkingen want ook ik heb veel boeken gelezen, ook ik heb dus veel gedacht ‘met andermans hoofd’; en wie weet, misschien heb ik me wel ‘dom’ gelezen. Ben ik in staat geweest om ooit direct te lezen ‘in het boek van de wereld’?
Zo de verzameling essays in deze bundel éen centraal thema hebben, dan zal dat zoiets zijn als een pleidooi voor de noodzaak tot wisselwerking. Want of het nu gaat om de verkenning van het begrip Weltinnenraum gaat bij Rilke en anderen, of om de uitleg van het drieslagstelsel in de landbouw, Lemaire weegt de invloed van het ene op het andere. Van hoe de wereld binnen kan komen en worden beleefd, en hoe daarmee tegelijk ook de eis ontstaat dat daar wel iets tegenover moet komen te staan, ter herstel.
Riep dit boek alleen opnieuw de vraag op voor wie Ton Lemaire de opgenomen stukken heeft geschreven. Hij vertelt nogal eens iets dat voor mij tot de algemene kennis behoort, of zou moeten behoren. Nu goed, dan zal niet bij iedereen spontaan de frase ‘the tragedy of the commons’ opklinken als uitgebreid beschreven wordt hoe elk dorp ooit gemeenschappelijke landbouwgrond had, de meent, en hoe die vrijwel allemaal verloren is gegaan. Maar van zulke algemene uitleg staat er nogal wat in de bundel.
Kan het alleen dus best nog net anders liggen, en moest ik dat schrijven van Ton Lemaire zien zoals zijn leesdrift en aandrang om buiten te willen zijn in de natuur. Al wie schrijft, gaat daar beter van lezen, bijvoorbeeld. Ook boeklog zou niet blijven voortbestaan als me het nut van die wisselwerking niet al lang duidelijk was geweest.
RSS feeds