Er is hier niemand ~ J. Rentes de Carvalho

► door: A.IJ. van den Berg

Dit is een dagboek dat in mei 2000 werd afgesloten, en vervolgens ruim vierenhalf jaar op publicatie wachtte. Dus is het niet wat het was, en heeft Rentes de Carvalho de tussentijd gebruikt om zijn aantekeningen te stileren, vermoed ik.

Sommige passages zijn ook bijna te perfect om spontaan opgeschreven te zijn. Als de schrijver wel over dat talent beschikt in éen keer zo treffend te kunnen formuleren, is dat zeer benijdenswaardig.

** update 31 juli 2005. In dit radio-interview legt Rentes de Carvalho uit dat de verschijning van het dagboek door de uitgever vertraagd is, omdat er in 2000 en 2001 al andere boeken van hem verschenen. Dat maakt mijn opmerking dat de tussentijd wel gebruikt zou zijn voor verdere stilering fout

Het is een heerlijk boek. Afgezien van de regelmatig herhaalde passages dat de schrijver zo’n saai leven leidt, en niets meemaakt dat de moeite van het opschrijven waard is.

Die storen.

Rentes de Carvalho kwam in de jaren vijftig bij toeval in Nederland terecht, en bleef. Maar veel in dit boek gaat over zijn eeuwige band met Portugal en het Portugees. Waarbij hij zich soms een even verwonderd beschouwer van de gewoonten daar toont, als hij dat eerder over Nederland was. En tegelijkertijd zijn er in dit boek talrijke bespiegelinkjes opgenomen die ontroeren. Zeker als die over het voorbijglijden van de tijd gaan, of over het onvermogen van de schrijver lang beleefd te blijven als het gezelschap te saai is. Dan gaan de gesprekken over niets, en dat kost alleen maar tijd.

Sommige dagboeken zijn belangrijk, andere alleen maar interessant. Er zijn intieme dagboeken en pijnlijk eerlijke of verhullende. Je hebt er die geschreven worden om te kwetsen en die geschreven worden als geheugensteun.
Het mijne past mijns inziens niet goed in de genoemde categorieën, want ik zie het minder als een registratie van feiten en gedachten dan als een gewenst gesprek.
Een gesprek dat ik in gedachte voer met iemand van vlees en bloed met wie ik een vriendschap onderhoud waarin de empathie synchroon loopt en de harmonie duurzaam is. Een ideale vriendschap, van het soort dat bij sommigen misschien een leven lang meegaat en standhoudt maar dat mij niet beschoren is geweest. […]
Dat dit in de richting gaat van de eenzaamheid weet ik allang […]
blz 55.

Merkwaardig toch, hoe makkelijk ik iemand interessant en aardig vind die toch regelmatig nurks gedrag vertoont en vanuit arrogante afstandelijkheid hard durft te oordelen. Boeken zijn ook spiegels natuurlijk; ik zie vooral het beeld terug dat ik er zelf in projecteer [cf Lichtenberg].

Maar, veel kan ook zo makkelijk anders, waarom lijkt niemand dit toch te beseffen?

* Overigens schrijft Rentes de Carvalho al in september 1999 dat hij graag een website hebben zou, om daarop signalen te zetten met de intentie “waarmee men vroeger flessen in zee wierp”. Ik heb gezocht of hem dat inmiddels gelukt is, maar niets gevonden. Iemand?

** update 26 april 2006: die website is er inmiddels.