Gods toorn over Nederland ~ J. Rentes de Carvalho

► door: A.IJ. van den Berg

In 1972 bracht J. Rentes de Carvalho een kritisch en spotziek boek uit over Nederland. Waar die andere God woont, heette dat. En het is verschillende malen herdrukt.

Zestien jaar woonde hij toen in Nederland en zijn opinies waren helder. Al gaf hij ook toe nooit zo’n boek over zijn geboorteland Portugal te durven schrijven.

Maar de tijd schreed voort. En in 1996 liet Rentes de Carvalho zich zelfs tot Nederlander naturaliseren. Nog weer later verscheen dit boek. Gods toorn over Nederland. Daarin verknoopt hij zijn autobiografie selectief met zijn verblijf hier. In dit land waaraan van alles te waarderen valt, maar ook zo veel te verafschuwen. Dat land waar hij nooit onopvallend deel van kan zijn, omdat hij in uiterlijk een zo afwijkend kleine Portugees bleef.

En toch. Portugal bevrijdde zich na 1974 van een dictatuur, werd lid van de Europese Gemeenschap, en nog blijft het in vele opzichten achter en slecht geleid. Wie dat waarneemt, gaat ook anders naar zijn gekozen thuisland kijken.

Tegelijk ontwikkelde ook Nederland zich, en dan niet op een manier die Rentes de Carvalho begrijpen kan. Maar deze verwarring leverde voor mij in dit boek de vermakelijkste momenten op. Bijvoorbeeld als hij probeert te beschrijven wat het fenomeen Ayaan Hirsi Ali teweeg heeft gebracht:

daarom durf ik te beweren dat vóór haar geen enkele buitenlander, immigrant of niet, er op even onfeilbare wijze in slaagde de middelmatigheid van de Nederlandse politiek aan te tonen en door die middelmatigheid te manipuleren er zo’n doorslaand succes aan te ontlenen.
Misschien steekt op een dag iemand zijn handen uit de mouwen en schrijft, op basis van de ophef die zij veroorzaakte in de politiek en de maatschappij, een picaresk verslag over de taferelen van kusgrage, kwijlende politici die de exotische schoonheid omhelzen, de geschrokken ministers die zich in alle bochten wringen, de stoet van discipelen, de intellectuele hotemetoten die in alles een aanleiding tot analyse vinden. [180-181]

Alleen leidt alles er toe dat hij nergens meer thuis is. Niet meer in het Portugese dorp van herkomst, waar nu alleen nog oudjes wonen. En niet in het Amsterdam dat zijn keuze werd, en na hem nog die van zo veel andere nationaliteiten.

Dus eindigt dit boek opvallend bevreesd over de onwil van die anderen zich de Nederlandse gewoonten eigen te maken.