Cultuur van angst ~ Frank Furedi
De socioloog Furedi heeft reeksen aan scherpe artikelen geschreven, voor onder meer Spiked-Online. Ook verschillende van zijn boeken konden me bekoren. Maar deze titel leverde me geen leesplezier op. En de vraag is waarom.
Helaas vrees ik dan toch dat het boek te veel mist om mijn gedachten over het thema angst uit te diepen.
En eigenlijk mag ik dat oordeel zo niet opschrijven — ik moet elk boek wegen op wat er wel in staat.
Maar het is simpel. Elders heb ik al eens kort mijn ideeën over angst opgetekend, om eventueel eens uit te werken tot een boek. Wat daarin niet expliciet staat vermeld, is dat ik bij welke ontwikkeling ook meestal naar de machtsfactoren kijk. Wie of wat oefent waarop invloed uit, en waarom?
Angst zaaien, werkt nu eenmaal prima om het gedrag van anderen zo te sturen, dat die zichzelf in toom houden — wat zowel wereldlijke en geestelijke autoriteiten een goed middel geeft om die autoriteit te vestigen; al dan niet bewust.
Nu ja, ik ken mijn beide Eliassen. Angst is zeker niet het enige dat gedrag stuurt. Het gaat mij er ook niet om dat ik gelijk heb met dit idee, maar dat het me dwingt om nuttige vragen te stellen bij ontwikkelingen. Zo’n visie werkt simpelweg als een tijdelijke polaroidbril, die een valse schittering wegneemt, en me zo beter kijken laat.
En als ik Furedi vanuit dat gezichtveld waarneem, valt onmiddellijk iets op. Hij inventariseert vooral wat er gebeurt nu de Britse maatschappij in de greep lijkt te zijn van angsten die er decennia daarvoor nog niet waren. Met al zijn beveiligingscamera’s. Met zijn verbod op het fotograferen van kinderen op sportdagen van school. Ik las daarmee wel een diagnose — waaraan zeker de vele symptomen opvielen — maar deze diagnose leverde me geen nieuwe ideeën op.
Goed is wel dat Furedi zichzelf weleens relativeert, en ziet dat bepaalde ontwikkelingen die wel in Groot-Brittannië spelen elders ontbreken. Duitse ouders kunnen hun kinderen veel vrijer laten dan de Britse, omdat zij erop vertrouwen dat ook de omgeving ingrijpt als zij over de schreef gaan. Britse ouders weten al dat niemand hun kinderen ergens op zal durven aanspreken.
Bijvoorbeeld.
Maar het ontbreekt me verder wat te veel aan vergelijkbare uitingen van afstand en overzicht in het boek. Het is me telkens niet abstract genoeg, waar het betoog juist om abstractere conclusies smeekt.
En dan schrijft Furedi ook:
Helaas zit niemand te wachten op meer cynisme jegens maatschappelijke instellingen. Scepsis over politici, of welk ander deel van de elite ook, leidt op zichzelf niet tot iets positiefs. Bij gebrek aan een alternatief leidt zulk cynisme tot de conclusie dat elke vorm van menselijk ingrijpen verdacht is.
[249]
Terwijl ik nog altijd heel dom denk dat mijn plicht is als denkend mens nu juist de voortkankerende rot aan te wijzen in bijvoorbeeld overheidsstructuren, en alles wat hier doorgaat voor democratie. Niet om mijn gelijk te halen, en dan ongelovig te gaan lachen. Maar omdat de analyse van die structuren vrijwel altijd op een te laag niveau plaatsvindt.
Daarom helpt het echt het denken om bijvoorbeeld eens te kijken hoe de samenleving eruit zou zijn als elk overheidsbeleid cynisch zou zijn; in naam weliswaar bestaat, en op het oog wel wat doet, maar geen enkel resultaat oplevert. Counter factual analysis kan een nuttig gereedschap zijn.
Culturen veranderen. De taken waar overheden in een samenleving voor staan daarmee ook. Een diagnose alleen van de problemen die daardoor mogelijk rijpen, is niet genoeg.
** zie over dit thema ook het boeklogje over Fear, van Corey Robin
RSS feeds