Ach Europa! ~ Hans Magnus Enzensberger
Hans Magnus Enzensberger bezocht eind jaren tachtig zeven Europese landen, en poogde daarbij telkens de karakteristieken vast te leggen, van bijvoorbeeld volksaard of de aard van bestuur. Dit is daarmee een reisboek, maar dan anders, en in sommige opzichten rijker. Tegelijk is het ook een geschiedenisboek geworden. Toen Enzensberger naar Hongarije en Polen reisde, stonden die landen nog onder communistisch bewind. Zijn opmerkingen over de Poolse troosteloosheid doen bijvoorbeeld gedateerd aan als ze terugslaan op de bevolking, omdat zo velen uit dit land inmiddels pure durf en ondernemingslust tonen om elders hun kapitaal maken.
Nu was dit boek ook weer wel als geschiedenisboek bedoeld. Enzensberger wilde vastleggen hoe veel landen van elkaar konden verschillen, zelfs als ze aan elkaar grensden. Hij vreesde een grote Europese gelijkschakeling en vervlakking. Mede omdat door politici zo makkelijk over dat Europa gesproken wordt, alsof die verscheidenheid aan staten al éen geheel zou zijn.
Dit boek heeft dan ook een epiloog die in het jaar 2006 gesitueerd is, een jaar dat toen nog ver weg lag.
Doordat Enzensberger zeven landen bezocht, biedt hij aan de ene kant een schijnbaar grote hoeveelheid materiaal, maar ontbeert hij tegelijk de ruimte om overal evenveel aandacht aan te geven. Dus staan er ook nogal wat clichés in het boek, en lijkt de auteur soms niet helemaal los te komen van de plicht om het bestaansrecht van zo’n cliché te bewijzen. Dus gaat zijn belangstelling in Zweden naar heel andere zaken uit dan in Noorwegen, bijvoorbeeld.
Het sterkst aan dit boek vond ik daarom Enzensberger’s beschrijving van Italië; een land waar hij geruime tijd heeft doorgebracht, wat de tekst daarover als enige iets geheel authentieks geeft. Hij deed er zelf ervaring op met de uitwassen van de Italiaanse bureaucratie; hij was geen passant die toevallig iets vervelends overkwam.
Naast de al eerder genoemde landen, beschreef Enzensberger overigens ook nog Portugal, en Spanje.
Wat me van dit boek zal bijblijven, zijn toch weer de trivia, die als glinsterende confetti over de pagina’s zijn verstrooid. Zoals de opmerking dat de Polen de eerste geschreven grondwet in Europa zouden hebben, omdat deze al uit 1791 dateerde. Daarmee kon de geschreven grondwet weleens het eerste modeverschijnsel zijn geweest dat vanuit Amerika de wereld veroverde, denk ik dan.
RSS feeds