Zachte monster Brussel of Europa in de klem ~ Hans Magnus Enzensberger
Een schrijftafelstuk; dat lijkt me de beste typering van Enzensberger’s essay over de EU. De weinige argumenten die de auteur voor een Europese Unie vindt spreken, staan bijvoorbeeld netjes tegenover de vele problemen van een politieke organisatie die zich boven de nationale regeringen heeft gesteld.
Maar hij is me daarbij veel te clean. Het lijkt of de schrijver enkel argumenten ontleend heeft uit wat hij las over de EU. Praktische ervaring lijkt te ontbreken met de instituties die deze Unie vormen.
Enzensberger ziet bijvoorbeeld verreweg het belangrijkste punt van de EU over het hoofd.
Zeventig jaar vrede in een regio van de wereld waar het voordien zelden een decennium rustig was, à la. Vrij verkeer van mensen, goederen, en diensten, natuurlijk.
Dat zijn alleen nu net de clichés over Europese samenwerking.
Luuk van Middelaar daarentegen heeft in zijn boek over de EU heel goed uitgelegd dat de grootste betekenis van dit verbond is dat het bestaat en actief is. Omdat hierdoor 28 landen, inmiddels, met grote regelmaat móeten overleggen over allerlei zaken. En daar aan tafel niet altijd enkel het naakte eigenbelang kunnen dienen.
Wie dezer weken klaagt dat de EU er wel heel lang over deed om economische sancties te treffen tegen Rusland — nadat dit land onbeschaamd aan landjepik had gedaan op De Krim — laat daarmee tegelijk zien niets te weten van de politieke geschiedenis. Zelfs al wil Frankrijk dan nog altijd zijn wapentuig leveren aan deze agressor.
Het zachte monster Brussel of Europa in de klem is voor een algemeen en vrij ongeïnformeerd publiek bedoeld, waartoe ik niet behoor. Beroepshalve rustte op mij al eens de plicht om me te verdiepen hoe de EU werkt, dus hoeft een ander mij daarover vervolgens weinig uit te leggen.
Enzensberger weet weliswaar prima de problemen aan te duiden die aan een Europese Unie kleven; alleen zie ik ook te goed waar hij mogelijkheden liggen laat in zijn betoog.
Eén van de grootste problemen van de EU blijft dat er geen pan-Europese pers bestaat, die in alle lidstaten een geïnteresseerd publiek bediend; zodat er via deze weg wel democratische controle mogelijk wordt op wat er in Brussel gebeurt. Ook Enzensberger neemt dat waar.
Maar probeer bijvoorbeeld nu gewoon eens een informatief stuk over een Europees besluit te slijten aan een Nederlands medium — helemaal als zo’n beslissing pas over anderhalf jaar misschien nog eens discussie gaat opleveren in de Tweede Kamer. Want zo’n tijdsduur zit daar meestal tussen. Door me in de Brusselse besluitvorming te verdiepen, kon ik vaak al ruim van tevoren inschatten waarover in Den Haag oneindige tijden later in de nieuwscyclus nog eens gesteggeld zou worden.
Interesse bij Nederlandse nieuwsmedia in zulke onderwerpen is er evenwel niet of nauwelijks. En hun verregaande bijziendheid draagt daarmee ook in grote mate bij aan het Europese democratisch tekort hier ter plaatse.
Nu wil ik Brussel zeker niet heilig verklaren. Perfect is de EU absoluut niet. Alleen blijft het merkwaardig dat critici, als een Enzensberger, de argumenten die zij tegen EU inbrengen zo zelden ook tegen hun nationale regering gebruiken. Terwijl daar zo vaak precies dezelfde problemen spelen.
Ook Enzensberger ontkomt er niet aan de Brusselse bemoeizucht af te kraken. Het besluit dat alleen nog rechte komkommers verkocht mogen worden? Dat is toch geneuzel op de vierkante millimeter?
Alleen komt zo’n bizarre regel altijd ergens weg — niet zelden bij een nationale regering namelijk, die dan voor de belangen van een stevige nationale lobby aan producenten zwichtte. Regelgeving van welke aard ook enkel aan Brussel verwijten, lijkt me daarom nogal kortzichtig.
Aan inzicht op welke invloed lobbyisten hebben op beleid; of dit nu op Europees niveau is of nationaal; ontbreekt het mij te vaak.
Pas heel kort geleden las ik in een buitenlandse krant wat iedereen wel hoort te weten, en in Den Haag toch nooit hardop gezegd wordt. Shell bepaalt grote lijnen van het Nederlandse energiebeleid; en zelfs nog wel meer. En dat is alleen al logisch voor wie bijvoorbeeld ziet hoe weinig duurzame energie hier gebruikt wordt, vergeleken met buurlanden in de EU.
Bovendien parachuteerde Shell zo al twee oliemannetjes de vaderlandse politiek in, Frits Bolkestein en Wouter Bos, om nog beter de eigen belangen te kunnen behartigen. Een voormalige minister van Economie, Hans Wijers, zit bovendien tegenwoordig in Shell’s Raad van bestuur.
En een pers die mij niet inlicht over zulke basale zaken, en dus politici nooit ergens op aanspreekt, leidt ertoe dat de Nederlandse politiek telkenmale beslissingen lijken te nemen die logischerwijs voor een verstandig mens niet te verklaren zijn. Zoals de bouw recent van zulke vieze en antieke technologie als kolencentrales om energie op te wekken.
Zouden zulke nieuwsmedia mij zeker wel juist informeren over wat er op supranationaal niveau speelt.
Hans Magnus Enzensberger, Het zachte monster Brussel
of Europa in de klem
91 pagina’s
Cossee, 2011
Vertaling door Gerda Meijerink van Das sanfte Monster Brüssel
oder Die Entmündigung Europas, 1991
[x]opgenomen in het dossier: EU
© Boeklog 2005-2019. Alle rechten voorbehouden
7 commentaren
Pim Derks op 3 augustus 2014 @ 23:58:59
Dat een multinational als Shell in grote lijnen het politieke beleid in Nederland bepaalt, is geen nieuws. Voor de Tweede Wereldoorlog hadden alle grote Nederlandse bedrijven al een invloedrijke ambassadeur in Den Haag. Dat is tussen 1947 en 1956 al bekend geworden door de verhoren van de parlementaire enquêtecommissie die de Duitse bezetting onderzocht.
Een schrijver als W.F. Hermans was overigens een verwoed lezer van de publicaties van de commissie en hij maakte er voor het schrijven van enkele werken gebruik van. Ik verwijs er nog even naar in mijn studie “Onder een massa schijn bedolven” over o.a. de rol van Hermans in de affaire Weinreb:
http://www.massaschijn.blogspot.nl/2014/08/onder-een-massa-schijn-bedolven.html
boeklog.info op 4 augustus 2014 @ 09:18:25
@Erik Scheffers: Dank voor de tip. Dat boek lijkt me alleen wel een kinderboek, daar waar ik nu juist op boeklog met regelmaat klaag boeken over wiskunde te missen die tussen de oppervlakkige inleiding inzitten en de onbegrijpelijke specialistenabstracties.
boeklog.info op 4 augustus 2014 @ 09:19:47
@Pim Derks: Mijn punt was ook niet dat het geen nieuws is dat lobbyisten van alles bepalen in Den haag, of Brussel. Mijn punt blijft dat geen journalist ooit noemt dat er invloed van buiten drukt achter een beleidskeuze; en zelfs dat daar nooit naar gevraagd wordt.
Pim Derks op 4 augustus 2014 @ 15:35:12
Inderdaad. Journalisten steken net als in de jaren dertig doorgaans hun kop in het zand. Ik vraag mij af in hoeverre zij hierin gestimuleerd worden door het publiek. Kritische journalistiek vindt vaak geen groot publiek en is dus wat invloed en financiële opbrengst betreft oninteressant. Dat een slaafs, volgzaam en voorspelbaar programma als het NOS Journaal nog steeds veel kijkers trekt, stemt somber.
boeklog.info op 4 augustus 2014 @ 15:49:45
Het al ruim negen jaar lopende dossier Media in crisis op boeklog gaat over de vraag waarom de nieuwsmedia doen alsof het hun grootste uitdaging is ons meer kwaliteit te brengen, terwijl dit intrinsiek onmogelijk is door de aard van de huidige nieuwsmedia.
Pim Derks op 4 augustus 2014 @ 16:56:46
Dat de media doen alsof het hun grootste uitdaging is om meer kwaliteit te brengen is gewoon een voorbeeld van imagobescherming. Dat is niet nieuw: Daniel Boorstin schreef er al over in zijn boek “The Image” uit 1962 en hij baseerde zich onder meer op het werk van Walter Lippmann uit de jaren twintig.
Dat een Nederlandse “kwaliteitskrant” zich tegenwoordig presenteert als “verdiepend maar tijdbesparend” (alsof dat samen kan gaan), zegt dat er niet veel veranderd is. Je zou hoogstens kunnen zeggen dat het imago van ernstig verschoven is naar vlot. Al moet daarbij natuurlijk wel opgemerkt worden dat de krant niet dunner is geworden om de lezer tijd te besparen, maar omdat er minder advertentieruimte wordt verkocht. Ook hier gaat het dus weer om een vals imago.
RSS feeds
Erik Scheffers op 1 augustus 2014 @ 20:30:54
Hoi IJsbrand, een prachtig boekje van Enzensberger is “De telduivel” een roman over een 12-jarige jongen die s’nachts droomt van de telduivel die hem in zijn slaap allerlei wiskundige begrippen bijbrengt. Het boekje is ook mooi geïllustreerd. Groetjes, Erik