Nonrequired Reading ~ Wislawa Szymborska

Het Nederlandse boek Onverplichte lectuur kwam hier in 2005 al eens langs. Diep bewonderd door mij, als een titel die ik eens in de zoveel tijd herlezen moet.

Waarom dan toch ook de Amerikaanse versie aangeschaft, die eveneens niet meer dan een vertaling is? Daar waren verschillende redenen voor. De kans dat ik ooit Pools leer om Szymborska in eigen woorden te kunnen lezen, lijkt me niet heel groot. En dan helpt elke omzetting naar een taal die ik wel begrijp om haar woorden toch te benaderen. Een andere reden was dat de Amerikaanse versie aanzienlijk dikker is dan de Nederlandse; er staan lekker vijftig procent meer besprekingen in. Onverplichte lectuur loopt ook maar tot 1996, terwijl in Nonrequired Reading nog recensies zijn opgenomen uit het jaar 2000.

Opvallend aan beide versies is verder dat het bloemlezingen zijn. Szymborska had in 2002 al drie bundels uitgebracht over onverplichte lectuur. En de Nederlandse vertaler koos toch niet altijd dezelfde als de vertaalster van dit boek deed.

Er viel me ook iets anders op. Hoewel het einde van het communisme als heilsleer nauwelijks als thema terugkeert in deze bundel, veranderden in de loopt van tijd wel de titels die Wislawa Szymborska las van aard.

In het begin — ze begon met besprekingen in 1968 — schreef ze vaak prettig laconiek over boeken die verder niemand ooit bepreken zou. Over Polen in statistieken. Of over klussen in huis. Maar zulke bijna slapstickachtige columns verdwijnen mettertijd.

In dit boek wordt duidelijk dat de vertaalster blij is dat Poolse uitgevers in de jaren negentig boeken uit het Engels zijn gaan vertalen. Daardoor kom ik ook ineens titels tegen die ik zelf gelezen heb. Dan ineens ook zijn de boeken die Szymborska bespreekt niet altijd die obscure werkjes meer, maar kunnen het heel goed bestsellers zijn geweest, ergens anders.

Maakt op zich niet uit. Wislawa Szymborska biedt ook dan ons nog altijd vooral haar rijke gedachten, en die gaan lang niet altijd over het boek. Alleen was die oneerbiedige joligheid uit haar begintijd nu net zo prettig.

Ik besef door het voortdurend herlezen van Szymborska wel dat ik toch een ideaal had van waar boeklog ooit op zou moeten gaan lijken. Ze biedt een uitmuntend voorbeeld van hoe gedachten over boeken op zichzelf ook weer literatuur kunnen worden.

Voorlopig is het enige dat haar stukken en mijn mijn boeklogjes gemeen hebben dat ze niet al te lang zijn.

Ach nu ja, gun me het optimisme dat spreekt uit het gebruik van woorden als ‘voorlopig’.

Wislawa Szymborska, Nonrequired Reading
Prose Pieces
235 pagina’s
Harcourt. Inc, 2002
Vertaald uit het Pools door Clare Cavanagh

[x]opgenomen in het dossier: Nobelprijswinnaars