Zo is het genoeg ~ Wisława Szymborska

► door: A.IJ. van den Berg

Als een overleden schrijver een beetje naam heeft gehad, volgen er vlot na de dood vanzelf postume uitgaven. Kijk, zo zegt de samensteller of uitgever dan, hier was de auteur nog mee bezig.

Of: deze tekst lag al jaren in deze versie zo klaar, alleen was de maker er nog altijd niet helemaal tevreden over.

Voorheen, wat niet eens zo lang geleden is, want zelfs op boeklog klaagde ik met regelmaat over dit verschijnsel, vond ik de uitgave van zulk werk viezige oplichterij. Een schrijver is dood, en prompt beslisten anderen wel even of er nog schetsjes zijn met genoeg kwaliteit om nog een boek van te maken.

En dan ben ik tegenwoordig niet zo zeer milder, als wel realistischer. Boekhandel draait nu eenmaal allereerst om die handel. En als er een prutsboekje wordt uitgebracht van een bekend schrijver komt alles wat afhankelijk is van die handel nog weer even in beweging. Zo’n naam zingt dan weer een tel of wat rond, in de couranten — waardoor er ook belangstelling kan ontstaan voor het werk dat wel bij leven is uitgebracht; en waarvan de kwaliteit buiten kijf staat.

Zo is het genoeg is een laatste bundel met gedichten van Wisława Szymborska [1923 — 2012]. Wier werk ik al heel lang ken, van ruim voor de Nobelprijs zelfs, en goed vind om het prettige parlando; dat toch zo vaak weet te ontregelen. Waardoor mijn oordeel wel vast ligt ook.

Szymborska zocht het altijd in lichtheid, en absurdisme soms. Daardoor valt niet op dat het grootste gedeelte van haar oeuvre geschreven werd terwijl ze onder een Communistische dictatuur leefde. Maar daardoor valt juist haar eeuwige verwondering op. Over het kleine. En over het vreemde.

Veertien gedichten in vertaling telt deze bundel, plus nog wat aanzetten en facsimile’s.

Als de bedoeling was dat ik door dit boek nog eens in de eerdere bundels ga kijken, dan is de uitgever dat gelukt. Veertien gedichten blijft niet veel. Om niet te zeggen, is weinig. Vandaar dat er een DVD bij zal zijn gestopt met documentaires die de VPRO al eens uitzond.

Aan mijn eigen gedicht
In het beste geval
word je, gedicht van me, aandachtig gelezen
becommentarieerd en onthouden.
Tref je het minder,
dan alleen gelezen.
De derde mogelijkheid is dat
je weliswaar wordt geschreven
maar even later in de prullenmand gegooid.
Je hebt nog een vierde uitweg tot je beschikking:
je verdwijnt ongeschreven,
tevreden mompelend in jezelf.

Slotopmerking is wel dat waar ik gedichten die over gedichten gaan doorgaans wat te koket vind, en daarmee suspect acht — net als romans met een schrijver als hoofdpersoon — Szymborska hierboven in haar woorden toch net de juiste maat wist te vinden.

Zoals dat haar eigenlijk altijd opvallend goed lukte.