Van anarchist tot monarchist ~ Alexander Cohen

Zelden een boek gelezen waarvan de titel zo weinig in overeenstemming was met de inhoud. Pas op de allerlaatste bladzijden komt Alexander Cohen [1864 – 1961] ertoe om uit te leggen dat zijn anarchistische principes iets uit zijn jeugd waren, en dat hij tegenwoordig wat anders denkt over politiek. Onderweg waren natuurlijk wel enkele veranderingen opgevallen; zoals dat hij ineens met tevredenheid voor De Telegraaf schreef; wat toen een blad voor de gegoede middenstand was. Over idealen gaat het alleen nog in het begin van het boek, dat nog in zijn anarchistentijd speelt.

Van anarchist tot monarchist is het directe vervolg op de memoires uit In opstand. Cohen belandde aan het slot daarvan als banneling in Londen. Het jaar was 1893. En dit boek begint ermee om te beschrijven hoe vreselijk hij het daar vond. Maar terug naar Nederland kon hij niet, vanwege die veroordeling wegens majesteitsschennis. En Frankrijk had hem net uitgewezen.

Het kostte tijd, en moeite, om die plooien weg te strijken. Uiteindelijk heeft Cohen in Nederland zijn gevangenisstraf uitgezeten. Ondanks dat de koning die hij als gorilla had bespot toen al negen jaar dood was, en hij makkelijk gratie had kunnen krijgen. Maar voor gratie was het nodig dat hij daar beleefd een verzoek toe indiende. En zo laag wilde Cohen niet zinken.

In de daarop volgende periode van zijn leven gebeurde er eigenlijk weinig opzienbarends, naar mijn verwende mening. Behalve dan dat Cohen de Franse nationaliteit aannam, en daarom vlak voor zijn vijftigste verjaardag nog verplicht was om dienst te nemen in het Franse leger, toen de oorlog uitbrak in 1914. Maar met wat inlichtingenwerk, vanwege zijn talenkennis, en om een ziekte daarna, viel deze episode ook weer mee. Die duurde slechts een maand.

Later werd wel zijn hele huis verwoest tijdens deze oorlog.

In Van anarchist tot monarchist wreekt zich dat dit herinneringen in anekdotes zijn, geschreven voor tijdgenoten; die geen biografisch woordenboek nodig hadden om alle namen te herkennen. Als Cohen eenmaal anarchist af is, verdwijnt ook de opstandigheid uit zijn leven. En misschien omdat hij journalist was, kleeft aan veel van wat hij in dit boek vertelt iets tweedehands. Want, dat bestaat veelal uit ervaringen van of met anderen.

Zo veel plezier als het eerst deel van de memoires bracht dit vervolg me niet. Al was het aardig om te zien hoe gekleurd en wijdlopig de journalisten schreven, vroeger, omdat er vrij wat van Cohen’s stukken uit de jaren twintig en daarvoor in dit boek zijn opgenomen.