Geheim van De Telegraaf ~ Mariëtte Wolf
De Telegraaf is nooit een krant geweest die ik las. Netzomin kijk ik naar commerciële omroepen, of luister ik naar zulke zenders. Die richten zich allemaal op publiek waartoe ik niet behoor.
Het is makkelijk zo’n constatering tot een veroordeling te maken. Als ik het niets vind, is het ook niets, dat werk. Maar eerlijk gezegd laten de heel commerciële media me eerder onverschillig, dan dat ik er nu echt een mening over heb. Zolang er genoeg alternatieven zijn, zal ik er niet over klagen.
Al vind ik De Telegraaf wel ontstellend lelijk, met zijn drukke opmaak en potsierlijke typografie.
Neemt niet weg dat De Telegraaf me om twee redenen ook intrigeert. De eerste reden luidt dat de krant vakmatig heel goed is in het selecte tal gebieden dat aandacht krijgt. Gebeurt er eens iets onverwachts met een normaal mens, dan laat De Telegraaf zo iemand vaak als eerste of enige aan het woord, bijvoorbeeld.
De tweede reden is dat De Telegraaf wat apart staat van de rest van de kranten. Tenminste, dit was altijd zo, voordat de commerciële televisie en radio opkwamen, en er ineens ook wat doorstroming kwam. Wie voordien journalist werd bij De Telegraaf trad tot een soort sekte toe, waar wel verhalen over bestonden, maar eigenlijk nauwelijks iets over bekend was.
Die status aparte heeft verschillende oorzaken. Zo was daar lang de spreekwoordelijk kwade rol die de krant in de Tweede Wereldoorlog gespeeld zou hebben. Mariëtte Wolf gaat uitgebreid op deze periode in, en laat daarbij zien dat De Telegraaf vrij lang zeker niet fouter was dan de andere kranten die in Nederland verschenen tijdens de bezetting.
Eén van de voor mij verrassendste feiten uit dit boek was overigens dat alle krantenoplagen tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn gestegen. Iets was blijkbaar beter dan niets — en het bezit van een radio was door de Duitsers verboden.
Pas in oktober 1944 werd De Telegraaf een SS-krant, omdat de fanatiek Duitsgezinde zoon van de eigenaar het toen geheel voor het zeggen kreeg. Na de bevrijding mocht de krant vier jaar niet verschijnen, en dit gegeven alleen al zal bij velen de indruk hebben gewekt dat er weinig goeds was aan het blad.
De tweede reden voor de ongunstige reputatie van De Telegraaf bij buitenstaanders is de campagnejournalistiek die de krant bedreef tegen mensen en politieke partijen. Onder de huidige hoofdredacteur, en gezien de band van het dagblad met een shockblog als GeenStijl, zou die tendentieuze berichtgeving tegenwoordig trouwens weer opgang maken. Ik heb dat niet gecontroleerd.
Mariëtte Wolf gaat in dit boek — toch een dissertatie ook — naar mijn zin te weinig in op het waarom van zulke journalistieke keuzen, of welke regels daarbij spelen — danwel overtreden worden.
Het geheim van De Telegraaf is in de eerste plaats een bedrijfsgeschiedenis. Dit betekent dat het verloop van de geschiedenis buiten de onderneming grotendeels bekend wordt verondersteld, en de meeste aandacht naar binnen is gericht. Ondanks alle beperkingen die ik zo’n aanpak vind hebben — wie éen krant beschrijft, maakt misschien bijzonder wat ook bij andere bladen speelde — is dit wel een zeldzaam rijke bedrijfsgeschiedenis. Een rijkere ken ik eigenlijk niet, als het gaat om de Nederlandse mediahistorie.
Zeker de hoofdstukken over beginperiode van de krant, die toch ook zijdelings over de opkomst van de krant als massamedium gaan, zijn erg goed.
Bovendien is dit een zeer rijk en vol boek. Het werd bijvoorbeeld uitgegeven op een groot formaat, zodat oude voorpagina’s bijna leesbaar konden worden afgebeeld. Helaas is er wel voor gekozen om de broodtekst van het boek af te drukken in twee kolommen per pagina. Helaas, want, ik lees juist vrijwel geen kranten meer omdat ik geen teksten in kolommen naast elkaar zo vreselijk vind.
Mariëtte Wolf, Het geheim van De Telegraaf
Geschiedenis van een krant
565 pagina’s
Boom, 2009
[x]opgenomen in het dossier: fout, krantentitels, WO II
© Boeklog 2005-2019. Alle rechten voorbehouden
7 commentaren
boeklog.info op 8 mei 2010 @ 16:35:26
Dank voor de verwijzing, die overigens naar wimbloemendaal.blogspot.com moet zijn.
Alleen begrijp ik die niet.
1] Alle kranten waren in ’40-’45 gelijkgeschakeld en dus fout, op de ondergrondse pers na. 2] De Telegraaf was tot eind 1944 niet fouter dan de andere. 3] Zoals Mariëtte Wolf laat zien in haar boek, en ik daarom ook meld. 4] En toch verwijst u mij naar een blogpostje waarin alle oude vooroordelen over De Telegraaf weer eens opgang doen.
Waarom?
Henk van der Haar op 9 mei 2010 @ 15:38:57
Het Telegraaf-stuk dat Bloemendaal plaatst dateert van 1942. Weerzinwekkender kan het echt niet. Misschien was die krant toen al iets gelijkgeschakelder dan andere.
boeklog.info op 9 mei 2010 @ 18:15:06
Op mijn andere weblog wijst een vaste bezoeker precies datzelfde knipsel aan. Terwijl ik denk — het digitale archief van de Leeuwarder Courant is helaas offline — dat bij alles wat bleef verschijnen dat soort Schund te vinden is. Ook al in 1942.
Vandaar mijn verbazing dat alle oplagen van alle kranten tot 1945 zijn blijven stijgen.
Goed, dan zou De Telegraaf heel erg verschrikkelijk fout zijn, en daarmee ook alle lezers nu nog met een onuitwisbare erfzonde opzadelen. Maar wat maakt dat al die andere krantenlezers dan van toen?
Henk van der Haar op 9 mei 2010 @ 18:36:01
Bovenstaande reactie is taalkundig dermate onontwarbaar dat er niet op te reageren valt. Probeer het nog eens.
Horst Grogmuller op 10 mei 2010 @ 00:24:26
Met zo’n arrogante reactie nodigt u anders ook niet echt uit tot een duurzame dialoog.
Hartelijke groet van een trouwe lezer die het regelmatig met boeklog oneens is, maar dat graag terzijde schuift uit waardering voor de dagelijkse arbeid – en het prettige fenomeen dat mensen die een andere mening hebben de geest kunnen scherpen.
Henk van der Haar op 11 mei 2010 @ 00:11:43
Mijn reactie was zeker niet arrogant bedoeld. Ik was verbluft, zacht gezegd, en daar probeerde ik uiting aan te geven. Voor duurzame dialogen lijkt me helder taalgebruik onontbeerlijk. Op de reactie van IJsbrand viel niet te reageren.
Met het tweede deel ben ik het overigens van harte eens.
RSS feeds
Henk van der Haar op 8 mei 2010 @ 14:57:50
Mag ik je aanraden wimbloemendaal.com van 7 mei te lezen?